Đề tài Nguyễn Đức Đạt: Khảo dịch và nghiên cứu (bổ sung) được thực hiện trong 1 năm rưỡi (từ 7/2015 đến 12/2016). Năm 2015 đề tài đã được nghiệm thu với kết quả xuất sắc kèm theo khuyến nghị của Hội đồng nghiệm thu là sớm hoàn chỉnh bản thảo để giới thiệu di sản của Nguyễn Đức Đạt tới các nhà nghiên cứu và công chúng đọc rộng rãi.
Nguyễn Đức Đạt là một nhân vật được nhắc đến trong lịch sử tư tưởng, giáo dục Việt Nam và có ảnh hưởng lớn đến đông đảo học trò vùng Thanh Nghệ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Ông là một trong những tác giả điển hình cho trạng thái văn – sử – triết bất phân thời trung đại. Về tư tưởng, ông được coi là người duy nhất trong lịch sử Nho giáo Việt Nam để lại một tác phẩm dày dặn và hệ thống (Nam Sơn tùng thoại). Riêng trong lĩnh vực sáng tác văn chương, đây cũng là một cây bút viết nhiều, di sản của ông đã được kiểm định và lưu giữ gần như trọn vẹn. Tuy nhiên, dù đã hội đủ “điều kiện” để trở thành một nhân vật lịch sử cần được tìm hiểu, song gần như toàn bộ di sản của Nguyễn Đức Đạt vẫn nằm riêng một góc trong hệ thống tư liệu Hán Nôm.
Việc chọn dịch bổ sung phần tác phẩm và hiệu đính các bản dịch, gần như trọn vẹn di sản của tác giả Nguyễn Đức Đạt sẽ được giới thiệu đến cho độc giả và giới thiệu nghiên cứu, phần bổ sung sẽ góp phần hoàn thiện đề tài “Nguyễn Đức Đạt: Khảo dịch và nghiên cứu”.
Đề tài tập trung vào 2 nội dung chính là:
- Thứ nhất, dịch, chú giải tác phẩm quan trọng nhất trong di sản của Nguyễn Đức Đạt là Nam Sơn tùng thoại (685 trang nguyên bản chữ Hán) và chọn dịch bổ sung 75 trang thơ văn; tổng cộng là 760 trang;
- Thứ hai, hiệu đính toàn bộ bản dịch tác phẩm của Nguyễn Đức Đạt được thực hiện trong hai giai đoạn (2013-2014 và 2015-2016).
Đề tài là bước hoàn thiện việc dịch và nghiên cứu di sản Nguyễn Đức Đạt; đặc biệt là cung cấp bản dịch hoàn chỉnh Nam Sơn tùng thoại – được coi là công trình mang tính tư tưởng dày dặn nhất của Việt Nam cuối thế kỷ XIX, cũng như là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu lịch sử tư tưởng và văn hóa Việt Nam thời trung đại.
Đề tài được nhóm tác giả thực hiện công phu và nghiêm túc, đáp ứng các yêu cầu của hợp đồng, tư liệu được khảo chứng nghiêm túc, đảm bảo độ tin cậy cao. Toàn bộ tác phẩm tuyển dịch của Nguyễn Đức Đạt được tiến hành trong 4 năm cho thấy giá trị cao của đề tài. Qua đó cung cấp cho các nhà khoa học những tư liệu mới về lịch sử văn hóa, lịch sử tư tưởng Việt Nam, góp phần rút ngắn khoảng cách giữa một tác gia thế kỷ XX là Nguyễn Đức Đạt với đời sống học thuật hôm nay.
Đề tài được Hội đồng nghiệm thu xếp loại xuất sắc cũng như đánh giá cao bản dịch bổ sung các tác phẩm của Nguyễn Đức Đạt, góp phần bổ khuyết một khoảng trống của đời sống tư tưởng, học thuật, sáng tác văn chương nửa sau thế kỷ XIX. Thêm nữa, những tư liệu dịch này cũng sẽ giúp cho các nhà nghiên cứu thuộc các chuyên ngành lịch sử, tư tưởng, văn chương, Hán Nôm… có thêm tư liệu để kiểm chứng các nghiên cứu đã hoàn thành của nhóm và có thể cùng trao đổi thêm các vấn đề khác xung quanh Nguyễn Đức Đạt cũng như vấn đề của Nho giáo ở Việt Nam và thực tiễn xã hội Việt Nam thời kỳ nửa sau thế kỷ XIX.
Nguyễn Thu Trang
