Buổi lễ có sự hiện diện của Ông M. Nicolas Fiévé, Giám đốc EFEO; PGS.TS. Vũ Hùng Cường, Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội cùng đại biểu đến từ Hội Thư viện Việt Nam; Vụ Thư viện, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch; Ủy ban ký ức thế giới UNESCO khu vực Châu Á- Thái Bình Dương; Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia; đại diện lãnh đạo, cán bộ đến từ một số viện nghiên cứu chuyên ngành của Viện Hàn lâm.
Thư viện Khoa học xã hội do Viện Thông tin Khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam được giao quản lý hiện đang lưu trữ các tài liệu rất phong phú về dạng và về ngữ, trong đó phải kể đến các tài liệu được kế thừa từ Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp. Trong số các kho tư liệu này, kho tư liệu ảnh với khoảng 57.000 tấm là một trong những kho tư liệu đặc biệt quý giá và độc đáo. Nội dung ảnh vô cùng phong phú, phản ánh nhiều khía cạnh khác nhau của đời sống văn hóa, lịch sử, con người, kiến trúc và phong cảnh ở khu vực Đông Dương cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.
Với mong muốn đưa Kho tư liệu ảnh EFEO vào đời sống, phục vụ hoạt động nghiên cứu, trong khuôn khổ hợp tác giữa Viện Thông tin KHXH và Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp, hai cơ quan đã cùng nhau triển khai dự án xây dựng trang web tư liệu ảnh EFEO chung hiện đang lưu trữ tại EFEO Paris và thư viện KHXH, được khởi xướng từ năm 2019. Tháng 10/2021, Viện Thông tin KHXH phối hợp với Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp đã tổ chức thành công Hội thảo quốc tế trực tiếp kết hợp trực tuyến về “Kho tư liệu ảnh EFEO lưu trữ tại Thư viện KHXH, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam” nhằm công bố những kết quả ban đầu của dự án.
 |
Thay mặt Lãnh đạo Viện Thông tin KHXH, phát biểu tại buổi lễ, PGS.TS. Vũ Hùng Cường trân trọng cảm ơn Ngài Đại sứ Nicolas Warnery và các nhân viên Đại sứ quán Cộng hòa Pháp tại Việt Nam đã tạo điều kiện, hỗ trợ tổ chức Triển lãm; sự hỗ trợ của Viện Hàn lâm đối với các hoạt động hợp tác của Viện Thông tin KHXH với Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp; sự hợp tác trách nhiệm và hiệu quả của GS. Christophe Marquet, GS. Nicolas Fiésvé và các chuyên gia Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp, Văn phòng EFEO tại Hà Nội, các nhân viên của hai cơ quan đã tham gia trong suốt quá trình của dự án. Đồng thời, PGS.TS, Vũ Hùng Cường cũng trân trọng sự nỗ lực của nhóm chuyên gia từ EFEO Paris do TS. Isabelle Poujol phụ trách cùng nhóm cán bộ kỹ thuật và thư viện của Viện Thông tin KHXH trong việc khắc phục các khó khăn, tìm ra các giải pháp kỹ thuật thống nhất để dự án chính thức hoàn thiện vào đầu tháng 2/2023, đúng dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Pháp- Việt. Đồng thời, Viện trưởng Vũ Hùng Cường khẳng định tầm quan trọng của buổi lễ ra mắt trang web chung và triển lãm ảnh của hai cơ quan EFEO và ISSI, có ý nghĩa thiết thực cho bạn đọc, các học giả, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước; đồng thời khẳng định kết quả hợp tác hiệu quả và ý nghĩa giữa ISSI và Trường Viễn Đông Bác cổ Pháp, góp phần xây dựng và phát triển mối quan hệ hữu nghị, lâu dài giữa hai quốc gia Việt Nam và Pháp.
Qua sự kiện này, Viện Thông tin KHXH mong muốn, Triển lãm ảnh “Một thế kỷ tư liệu ảnh khoa học: di sản chung của EFEO và Viện Thông tin Khoa học xã hội” và hoạt động công bố trang web chung này sẽ giúp quảng bá về các giá trị của kho tư liệu ảnh, đồng thời mở ra cơ hội nghiên cứu, khai thác, phát huy giá trị kho tư liệu ảnh. Đồng thời hy vọng thông qua so sánh tính tương đồng và đặc biệt là tính bổ sung giữa các bộ sưu tập, cơ sở dữ liệu ảnh EFEO đang được lưu trữ tại Thư viện KHXH, tại EFEO Paris cũng như tại trung tâm EFEO ở một số quốc gia châu Á sẽ mở ra nhiều cơ hội hợp tác quốc tế giúp làm giàu bộ sưu tập, cơ sở dữ liệu ảnh chung, phục vụ hữu ích cho hoạt động nghiên cứu.
 |
Buổi lễ ra mắt trang web và triển lãm ảnh cũng đã nhận được lời phát biểu cảm ơn sâu sắc của Ông M. Nicolas Fiévé, Giám đốc EFEO. Ông bày tỏ vinh dự khi được Ngài Nicolas Warnery, Đại sứ Cộng hòa Pháp tại Việt Nam đón tiếp tại Hà Nội. Bên cạnh đó Ông cũng trân trọng những nỗ lực hợp tác của ban lãnh đạo ISSI và người tiền nhiệm EFEO là ông Christophe Marquet cho sự thành công của sự kiện ngày hôm nay. Ông bày tỏ niềm tự hào và khẳng định: “Bộ sưu tập ảnh của Viện Thông tin Khoa học xã hội chắc chắn là bộ sưu tập ảnh khoa học phong phú và lâu đời nhất ở Việt Nam. Những bức ảnh chụp liên quan đến tất cả các lĩnh vực nghiên cứu mà các thành viên của EFEO đã thực hiện trong quá khứ và tiếp theo đó là các nhà nghiên cứu Việt Nam thực hiện từ năm 1954 trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn.”
Bằng sự nỗ lực không ngừng của EFEO và ISSI, ký ức bằng hình ảnh này vẫn còn sống mãi vì những hình ảnh này xuất hiện rất nhiều trên các tạp chí khoa học, nhưng trên hết, những hình ảnh xưa cấu thành nên một tư liệu vừa hiếm vừa quý, bởi vì nó giúp nuôi dưỡng và hoàn thiện những nghiên cứu và các công trình hiện tại.
Những bộ sưu tập cổ được lưu trữ tại Viện Thông tin Khoa học xã hội ở Hà Nội và những bộ sưu tập lưu trữ tại Paris trong kho tư liệu ảnh của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp mang tính bổ sung cho nhau. Theo dòng lịch sử, chúng ta đã trì hoãn việc lập hai phông ảnh này, vốn ban đầu là một phông. Về điểm này, lát nữa, ông Philippe Le Failler sẽ trình bày rõ các điều kiện lịch sử và hành chính đối với việc lập các phông ảnh này và các đặc điểm tương ứng của chúng.
Ông cũng cho biết: Kể từ năm 1957, từ việc kế thừa và mua lại, mỗi thư viện của chúng ta đã không ngừng phát triển và làm phong phú hơn các bộ sưu tập đã có của EFEO bằng những đóng góp mới và công tác bảo tồn lâu dài. Do đó, cùng với nhau, hai thư viện ảnh tạo thành một nguồn thông tin đặc biệt về Việt Nam trong nửa đầu Thế kỷ XX, độc nhất vô nhị về loại hình này và rất đáng được nâng tầm giá trị.
Về điểm này, bà Isabelle Poujol, phụ trách kho ảnh ở Paris của EFEO Paris và là thành viên trụ cột của dự án này, thông qua triển lãm ảnh nhỏ đang ở được trưng bày quanh chúng ta, muốn giới thiệu một số chủ đề minh họa bằng những bức ảnh đồng thời mang tính chất tư liệu và giá trị di sản.
Đối với các loại tài liệu lưu trữ, ngày nay là thời đại của công nghệ số, số hóa các nguồn và khả năng tiếp cận thông tin tức thì. Chính điều này đã thúc đẩy ban giám đốc của hai cơ quan Viện Thông tin Khoa học xã hội và EFEO khởi xướng một dự án hợp tác đầy tham vọng nhằm giới thiệu trực tuyến các bộ sưu tập ảnh được thừa kế và sở hữu. Đây là trang web duy nhất cùng giới thiệu các hình ảnh số hóa của hai bộ sưu tập, đôi khi từ các phông ảnh riêng biệt nhưng cuối cùng sẽ được hiển thị tổng thể đảm bảo lợi ích của các nhà nghiên cứu và công chúng.
Kể từ năm 2019, các cán bộ của Viện Thông tin Khoa học Xã hội, cũng như của trung tâm EFEO tại Hà Nội và trụ sở chính của chúng tôi tại Paris, đã không ngừng nỗ lực và gặt hái kết quả như ngày hôm nay. Dự án đã vượt qua các rào cản trong quá trình số hóa hàng loạt, trong quá trình hoàn thiện gần 50.000 biểu ghi đã bị chậm trễ do đại dịch: giờ đây công việc đã hoàn thành trong niềm tự hào và niềm vui của tất cả chúng ta.
Có thể nói rằng, hiện nay chúng ta đang hưởng lợi từ một công cụ mà chắc chắn sẽ nhanh chóng trở thành một nguồn thông tin vô cùng hữu hiệu đối với các nhà nghiên cứu và công chúng.
Tin: Nguyễn Thu Trang
Ảnh: ISSI
