Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam - tên giao dịch quốc tế là Vietnam
Academy of Social Sciences (VASS) - có tiền thân từ Ban nghiên cứu Lịch sử - Địa lý - Văn học (gọi tắt là Ban nghiên cứu Sử - Địa - Văn) được thành
lập ngày 02 tháng 12 năm 1953, trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân
Pháp.
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính
phủ, có chức năng nghiên cứu những vấn đề cơ bản về khoa học xã hội; cung cấp luận cứ khoa học cho Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách
phát triển nhanh và bền vững của đất nước theo định hướng xã hội chủ
nghĩa; thực hiện tư vấn chính sách phát triển; đào tạo sau đại học về khoa học xã hội; tham gia phát triển tiềm lực khoa học xã
hội của cả nước.
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã
có một quá trình phát triển trải qua các thời kỳ với nhiều tên gọi khác
nhau: Ban Nghiên cứu Lịch sử - Địa lý - Văn học, Ban Nghiên cứu Văn học - Lịch sử - Địa lý, Ban Khoa học xã hội (trực thuộc Ủy ban Khoa học Nhà nước), Viện Khoa học xã hội, Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam, Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn Quốc gia, Viện Khoa học xã hội Việt Nam. Theo Nghị định số 109/2012/NĐ-CP ngày 26 tháng 12 năm 2012 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, từ ngày 22 tháng 02 năm 2013, Viện chính thức mang
tên là Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam là nơi tập trung các nhà khoa học xã hội đầu ngành, với trên 2000 người, trong đó hơn 700 cán bộ có học hàm giáo sư, phó giáo sư, học vị tiến sĩ khoa học,
tiến sĩ, thạc sĩ thuộc các lĩnh vực khoa học xã hội, làm việc trong 05 đơn vị giúp việc Chủ tịch Viện, 32 đơn vị nghiên cứu khoa học, 5 đơn vị sự nghiệp khác (trong đó có 1 cơ sở đào tạo sau đại học và 2 nhà xuất bản). Cùng với nhiều
viện nghiên cứu thành viên có trụ sở chính tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội
Việt Nam có Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ đặt tại thành phố Đà Nẵng, Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ đặt tại thành phố Hồ Chí Minh, Viện Khoa học xã hội vùng Tây Nguyên đặt tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk.
Học
viện Khoa học xã hội trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học
xã hội Việt Nam được thành lập theo Quyết định số 35/QĐ-TTg ngày 10 tháng 01 năm 2010 của Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở thống nhất 17 cơ sở đào tạo trước đây thuộc các viện nghiên cứu chuyên ngành. Học
viện Khoa học xã hội là
cơ sở đào tạo sau đại học về các ngành khoa học xã hội với
58 chuyên ngành đào tạo,
trong đó có 44 chuyên ngành đào tạo tiến sĩ và 14 chuyên ngành đào tạo thạc sĩ.
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam có 32 tạp
chí khoa học được xuất bản bởi các viện nghiên cứu thành viên. Thư viện Khoa
học xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam là thư viện tổng hợp và đa ngành với nguồn
tài nguyên thông tin phong phú và đa dạng vào bậc nhất trong nước về các lĩnh vực
khoa học xã hội.
Trong quan hệ quốc tế, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt
Nam đã ký văn bản hợp tác khoa học với nhiều viện nghiên cứu và trường đại học
trên thế giới, như: Viện Hàn lâm khoa học Nga, Viện Hàn lâm khoa học xã hội
Trung Quốc, Hội đồng khoa học xã hội Pháp, Hội đồng khoa học xã hội Hoa Kỳ, Đại
học quốc gia Tokyo (Nhật Bản), Đại học Yonsei (Hàn Quốc), Viện Hàn lâm Hoàng
gia Campuchia, Viện Khoa học xã hội quốc gia Lào… Viện cũng đã mở rộng các quan
hệ hợp tác với các tổ chức quốc tế đa phương nhằm chia sẻ thông tin, trao đổi
học thuật, phối hợp nghiên cứu, hội thảo và đào tạo cán bộ.
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt
Nam là thành viên của Hội các Viện Hàn lâm thế giới.
Trong quá trình xây dựng và phát triển, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã có nhiều đóng
góp quan trọng vào sự phát triển của khoa học xã hội và nhân văn nước nhà. Hàng
nghìn đầu sách đã được công bố. Hàng vạn bài báo khoa học của các nhà nghiên
cứu thuộc Viện Khoa học xã hội Việt
Nam đã được đăng trên các tạp chí khoa học trong và ngoài nước. Nhiều chương
trình nghiên cứu độc lập cấp Nhà nước và cấp Bộ được thực hiện thuộc các lĩnh
vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội… phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam. Nhiều cuộc Hội thảo lớn, quốc tế và quốc
gia do Viện Khoa học xã hội Việt
Nam chủ trì đạt kết quả tốt, như Hội thảo 500 năm sinh Nguyễn Trãi, kỷ niệm 100
ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hội thảo “Việt Nam trong thế kỷ XX”, Hội thảo
quốc gia và quốc tế nhân dịp kỷ niệm 50 chiến thắng Điện Biên Phủ, Hội thảo
quốc tế Việt Nam học, Hội thảo quốc tế thường niên lần thứ nhất về khoa học xã hội 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia ...
Nhiều nhà khoa học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam qua các thời kỳ đã được nhận các giải
thưởng cao quý như: Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước. Các nhà
khoa học vinh dự được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh là: GS.VS. Trần Huy Liệu,
GS.VS. Nguyễn Khánh Toàn, các giáo sư Đặng Thai Mai, Đào Duy Anh, Trần Văn
Giáp, Trần Văn Giàu, Vũ Ngọc Phan, Nguyễn Đổng Chi, Trần Đức Thảo, Cao Xuân
Huy, Vũ Khiêu, Phạm Huy Thông, Cao Huy Đỉnh, Đinh Gia Khánh, Hà Văn Tấn, Hồ Tôn
Trinh.
Trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam có nhiệm vụ nghiên cứu những vấn
đề lý luận và thực tiễn về khoa học xã hội như: đổi mới và hoàn thiện hệ thống
chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, hiệu lực, hiệu quả quản lý
nhà nước, từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam; sự phát triển của nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam; những vấn đề cơ bản về phát triển toàn diện con người Việt Nam và các giá
trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa của văn hóa, văn minh nhân
loại; những vấn đề cơ bản và cấp bách về dân tộc, tôn giáo, lịch sử, văn hóa,
văn học, ngôn ngữ, tâm lý học nhằm phát huy sức mạnh dân tộc trong sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; những vấn đề cơ bản, toàn diện, có hệ thống về lý
thuyết phát triển của Việt Nam dưới tác động của toàn cầu hóa và hội nhập quốc
tế; những khía cạnh khoa học xã hội của nền kinh tế tri thức trong bối cảnh toàn cầu hóa
và ứng phó với biến đổi khí hậu và đánh giá tác động đến tiến trình phát triển kinh tế - xã hội Việt
Nam; lý luận và kinh nghiệm phát triển trên thế giới, dự báo xu hướng phát triển
chủ yếu của khu vực và thế giới, đánh giá những tác động nhiều mặt của quá
trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đến sự phát triển toàn cầu, khu vực và
Việt Nam; nghiên cứu, điều tra cơ bản, liên ngành về khoa học xã hội, phân tích và
dự báo kinh tế - xã hội phục vụ nhu cầu phát triển đất nước, chú trọng những lĩnh vực kinh tế - xã hội chủ yếu, những ngành, vùng
kinh tế trọng điểm và các liên kết vùng; nghiên cứu, tổ chức biên soạn những
công trình khoa học tiêu biểu, những bộ sách lớn, thể hiện tinh hoa của trí tuệ
Việt Nam và thế giới phục vụ công tác nghiên cứu và truyền bá tri thức về khoa
học xã hội. Viện có
nhiệm vụ tư vấn và phản biện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch,
chính sách, chương trình và dự án phát triển kinh tế - xã hội quan trọng theo yêu cầu của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa
phương và doanh nghiệp. Viện
còn có nhiệm vụ tổ chức
sưu tầm, khai quật, nghiên cứu, bảo tồn và bảo tàng nhằm phát huy những giá trị
di sản văn hóa của các dân tộc Việt Nam; kết hợp nghiên cứu với đào tạo trong lĩnh vực
khoa học xã hội; đào tạo và cấp bằng thạc sỹ và tiến sỹ về khoa học xã hội theo
quy định của pháp luật; tham gia phát triển nguồn nhân lực có trình độ cao theo
yêu cầu của cả nước, ngành, vùng, địa phương và doanh nghiệp; tổ
chức hợp tác nghiên cứu, liên kết đào tạo về khoa học xã hội với các tổ chức quốc
tế, viện, trường đại học nước ngoài theo quy định của pháp luật; tổ chức tư vấn và thực hiện dịch vụ công theo quy
định của pháp luật; xây
dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về thông tin khoa học xã hội, phổ biến tri
thức khoa học, góp phần nâng cao trình độ dân trí; …
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam luôn thu hút
được sự hợp tác khoa học của các viện
nghiên cứu, các trường đại học và các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Viện có nhiều hoạt động hợp tác khoa học thường xuyên với các bộ, ban, ngành như Bộ Giao thông vận tải, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, ... và với nhiều địa phương như Nghệ An, Quảng Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tiền Giang, Lào Cai, Hòa Bình, Đăk Lăk, ... để triển khai nghiên cứu và thảo luận nhiều vấn đề mà các bên quan tâm.
