Đantê Alighiêri là thi hào lỗi lạc của Italia. Tác phẩm Thần khúc của ông với ba phần: “Địa ngục”, “Tĩnh thổ”, “Thiên đường” được coi là một trong những tác phẩm có sức ảnh hưởng mạnh mẽ và nổi tiếng khắp thế giới, đã được dịch sang 60 ngôn ngữ, được chuyển thể, gợi cảm hứng cho nhiều tác phẩm ở các loại hình nghệ thuật.
Tuyệt phẩm này được viết trong những ngày tháng lưu vong của Đantê. Cuộc đời trôi nổi và số phận bi kịch đã khiến ông sáng tác nên những vần thơ vừa giàu giá trị triết học, tôn giáo vừa phản ánh rõ thế giới tinh thần phong phú của con người. Với khả năng tưởng tượng tuyệt diệu của Đantê, thế giới sau khi chết trở nên hiện thực hơn, và con người, nhờ đó mà hiểu hơn về thế giới bên kia theo thế giới quan Thiên Chúa giáo. Với việc phản ánh cuộc sống xã hội đương thời qua những hình ảnh ẩn dụ trải dài trong tác phẩm, miêu tả chi tiết về địa ngục, tĩnh thổ, thiên đường một cách sống động bằng thứ ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh và trí tưởng tượng siêu phàm, Thần khúc được coi như là một loại “Kinh thánh” thời trung cổ.
Tại Việt Nam, kiệt tác văn chương này đã được dịch từ năm 1978. Năm 1980, xuất phát từ nhu cầu của công việc giảng dạy và sự mến mộ văn hóa Italia, PGS. Nguyễn Văn Hoàn, nhà nghiên cứu của Viện Văn học thuộc Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam, nay là Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, bắt đầu dịch kiệt tác Thần khúc của Đantê từ nguyên tác tiếng Italia sang tiếng Việt. Đến cuối năm 1999, bản dịch sơ bộ đã được hoàn thành, gồm 100 khổ thơ với 14.226 câu thơ cả ba phần “Địa ngục”, “Tĩnh thổ” và “Thiên đường”. Sau một thời gian chỉnh lý, năm 2005, bản dịch phần “Địa ngục” đã ra mắt bạn đọc Việt Nam qua sự ấn hành của Nxb. Khoa học xã hội. Và tiếp đó, đến năm 2009, sau khi tiếp tục sữa chữa và bổ sung cho hai phần còn lại, với sự trợ giúp của Trung tâm Văn hóa Tràng An, Nguyễn Văn Hoàn đã cùng Nxb. Khoa học xã hội cho ra mắt bản dịch Thần khúc trọn vẹn toàn bộ ba phần, dày 1047 trang, gồm 100 khúc với những chú giải tỉ mỉ và cô đọng.
Năm nay, nhân sự kiện kỷ niệm 700 năm ngày mất của Đại thi hào Đantê Alighiêri (1321-2021), 16 năm tác phẩm Thần khúc phần quan trọng nhất: Địa ngục (bản dịch của cố PGS. Nguyễn Văn Hoàn) lần đầu tiên ra mắt bạn đọc, được sự ủng hộ của Đại sứ quán Italia tại Việt Nam, Lãnh đạo Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, người thân của cố PGS. Nguyễn Văn Hoàn và sự hợp tác Viện Văn học và Hội Hữu nghị Việt Nam - Italia, Nxb. Khoa học xã hội đã tái bản tuyệt tác văn chương này với một format mới, kèm theo Lời tựa sách của ngài Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Italia tại Việt Nam - Antonio Alessandro cùng hai bài viết thay cho Lời bạt cuốn sách của ThS. Trần Thanh Quyết, Phó Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Italia và ThS. Trần Hồng Hạnh, Trưởng phòng Uni - Italia, Đại sứ quán Italia tại Việt Nam.
Ngày 23/10/2021, tại Tọa đàm khoa học kỷ niệm 700 năm mất của đại thi hào Dante Alighieri (1321-2021) và ra mắt sách tái bản, do Đại sứ quán Italia tại Việt Nam, Viện Văn học và Nxb. Khoa học xã hội tổ chức (một trong những hoạt động kỷ niệm 700 năm ngày mất Dante được tổ chức tại nhiều nơi trên thế giới), ngài Antonio Alessandro, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Italy tại Việt Nam cho biết: “PGS. Nguyễn Văn Hoàn đã qua đời sáu năm trước, nhưng chúng tôi vẫn luôn tưởng nhớ và ngưỡng mộ thành quả lao động của ông với tư cách là một trong những học giả am hiểu về ngôn ngữ và văn hóa Italy trong khu vực châu Á. Những đóng góp to lớn của ông trong nhiều lĩnh vực như giáo dục, dịch thuật và nghiên cứu đã góp phần thắt chặt quan hệ hợp tác giữa Italy và Việt Nam”. Nói về tác phẩm, PGS.TS. Nguyễn Đăng Điệp, Viện trưởng Viện Văn học đã chỉ ra những điểm tương đồng trong con người, tác phẩm của hai đại thi hào Dante và Nguyễn Du: “Sinh ra trong giai đoạn chính trị đầy biến động, Dante phải lưu vong, cũng giống Nguyễn Du có 10 năm gió bụi. Cả hai tác phẩm Truyện Kiều và Thần khúc suy cho cùng đều nói về số phận con người, đi đến khát vọng muôn đời. Đặc biệt, cả hai thi hào đều góp phần gìn giữ, phát triển ngôn ngữ dân tộc mình”, đồng thời nhấn mạnh: “Mỗi quốc gia có một nhà văn đại diện cho sự giàu có của văn chương quốc gia ấy: Shakespeare của Anh, Cervantes của Tây Ban Nha, Dante của Italy, Nguyễn Du của Việt Nam”. PGS.TS. Phạm Minh Phúc, Q. Giám đốc - Tổng biên tập Nxb. Khoa học xã hội thì cho rằng, với sự nỗ lực hợp tác trong việc xuất bản, phát hành kịp thời các ấn phẩm được chuyển ngữ từ tiếng Italia sang tiếng Việt tác phẩm Thần khúc/Những khúc ca thần diệu của Đantê đúng dịp kỷ niệm 700 năm ngày mất của ông, Nxb. Khoa học xã hội đã góp phần quảng bá, giúp cho công chúng Việt Nam hiểu rõ hơn về di sản văn học tuyệt vời này, thấy được vai trò quan trọng của Đantê Alighiêri trong nền văn học Italia nói riêng, văn học thế giới nói chung, đồng thời góp phần tăng cường sự hiểu biết giữa hai nền văn hoá Việt Nam và Italia.
Ban Biên tập
