Tham dự Tọa đàm có các nhà khoa học, các chuyên gia đến từ Hội đồng Lý luận Trung ương, các viện nghiên cứu, các bộ ngành ở Trung ương và Hà Nội. Tọa đàm do GS.TS. Phùng Hữu Phú, Phó Chủ tịch Thường trực chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung ương; GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Trưởng Tiểu Ban Kinh tế, Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam; và PGS.TS. Nguyễn Viết Thông, Tổng Thư ký Hội đồng lý luận Trung ương đồng chủ trì.

Trong đề dẫn Tọa đàm, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng nêu rõ trong quá trình đổi mới, Đảng ngày càng nhận thức rõ, sát thực tế hơn khái niệm tổng quát về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Thực tiễn 30 năm đổi mới ở nước ta chứng minh đầy sức thuyết phục về việc sử dụng kinh tế thị trường làm phương tiện để xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Nền kinh tế nước ta liên tục đạt được tốc độ tăng trưởng cao, phát triển ổn định; tỷ lệ đói nghèo giảm mạnh, bền vững và ấn tượng, được cộng đồng thế giới công nhận; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng lên rõ rệt. Đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế -xã hội và tình trạng kém phát triển, trở thành nước có thu nhập trung bình. Chính trị-xã hội ổn định, quốc phòng-an ninh được tăng cường. Quan hệ đối ngoại ngày càng mở rộng và đi vào chiều sâu, thế và lực của đất nước không ngừng được nâng cao trên trường quốc tế.

Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là hệ thống luật pháp, cơ chế, chính sách, tiếp tục được hoàn thiện. Vai trò, hiệu quả, sức cạnh tranh của các chủ thể kinh tế, các loại hình doanh nghiệp trong nền kinh tế được nâng lên. Môi trường đầu tư và kinh doanh được cải thiện, bình đẳng và thông thoáng hơn.

Các yếu tố thị trường và các loại thị trường được hình thành đồng bộ hơn, vận hành cơ bản thông suốt, gắn kết với thị trường khu vực và quốc tế. Hầu hết các loại giá cả hàng hoá được xác lập theo nguyên tắc thị trường.

Vai trò của Nhà nước được điều chỉnh phù hợp hơn với cơ chế thị trường, ngày càng phát huy dân chủ trong đời sống kinh tế - xã hội. Việc huy động và phân bổ các nguồn lực gắn với chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã từng bước phù hợp với cơ chế thị trường; hạn chế và kiểm soát độc quyền kinh doanh. Hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng trên nhiều cấp độ, đa dạng về hình thức, từng bước thích ứng với nguyên tắc và chuẩn mực của thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng, phát triển và hoàn thiện mô hình này, chúng ta còn có nhiều hạn chế, yếu kém và gặp không ít trở ngại, khó khăn.

Trong quá trình tiến hành tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn qua 30 năm đổi mới đất nước, qua nhiều vòng khảo sát thực tiễn, toạ đàm, hội thảo, bên cạnh những vấn đề đã rõ về mặt lý luận và được thực tiễn kiểm nghiệm, Dự thảo Báo cáo tổng kết đã chỉ ra một  loạt vấn đề  cần tiếp tục nghiên cứu làm rõ, trong đó có vấn đề về nhận thức nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình nghiên cứu tổng kết thực tiễn, kế thừa và tiếp thu những thành quả lý luận của các Đại hội Đảng qua sáu kỳ đại hội, Dự thảo Báo cáo đã nêu ra khái niệm mới về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

“Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam có quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất; có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế; các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật; thị trường đóng vai trò chủ yếu trong huy động và phân bổ có hiệu quả các nguồn lực phát triển, là động lực chủ yếu để giải phóng sức sản xuất; các nguồn lực nhà nước được phân bổ theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phù hợp với cơ chế thị trường. Nhà nước đóng vai trò định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành mạnh; sử dụng các nguồn lực của Nhà nước và công cụ, chính sách để định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trường; thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển. Phát huy vai trò làm chủ của Nhân dân trong phát triển kinh tế - xã hội”.

Các đại biểu thảo luận về các nhiệm vụ, tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp; phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường; đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế; nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về kinh tế-xã hội và phát huy vai trò làm chủ của Nhân dân trong phát triển kinh tế-xã hội.

Tọa đàm đã nhận được nhiều ý kiến trao đổi của các chuyên gia, nhà quản lý, các nhà khoa học về thực trạng nhận thức và thực tiễn về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; nhận thức mới về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Góp ý về nhận thức khái niệm tổng quát nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sau 30 năm đổi mới có giá trị định hướng lâu dài trong suốt thời kỳ quá độ; nêu rõ những vấn đề cần tiếp tục cụ thể hóa nhận thức khái niệm tổng quát về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cho phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của Việt Nam và những biến đổi của tình hình quốc tế, khu vực trong những năm tới, trước mắt là đến năm 2020.

Tổng kết Tọa đàm, GS.TS. Phùng Hữu Phú, nhấn mạnh: các ý kiến phát biểu đều nhất trí cần có nhận thức chung về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế thị trường do nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản quản lý. Đó là nền kinh tế vận hành hướng tới vì nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; nền kinh tế thị trường vận hành nhằm thực hiện tiến bộ công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển.

Trong 5 đến10 năm tới, tiếp tục làm sâu sắc hơn về thành phần kinh tế, sở hữu đất đai, phát triển mạnh kinh tế tư nhân. Cụ thể hóa và sắc nét hơn nữa vấn đề cơ cấu lại tổng thể nền kinh tế, các lĩnh vực, các ngành kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, tập trung thúc đẩy mạnh mẽ hơn ba khâu đột phá chiến lược: ngân hàng, vốn, xuất nhập khẩu.

Đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý và kiến tạo phát triển của nhà nước trên cơ sở tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tổ chức bộ máy, xây dựng đội ngũ cán bộ nhất là đội ngũ cán bộ đứng đầu của cả hệ thống chính trị.

Các ý kiến phát biểu của các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà quản lý sẽ được tiếp thu, đề xuất các phương án để tiếp tục bổ sung, hoàn thiện Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng./.

Nguyễn Thu Hà