Tham dự Hội thảo về phía khách mời có: GS.TSKH. Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Đại học Quốc gia Hà Nội, PGS.TS. Bùi Trường Giang, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hội đồng lý luận Trung ương; PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hải, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội; GS.TS. Hoàng Anh Tuấn Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội; PGS.TS. Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội khoa học lịch sử Việt Nam; GS.TS. Võ Khánh Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm; đồng chí Nguyễn Đức Kiên, Văn phòng Trung ương Đảng; TS. Nguyễn Thành Trung, Phó Vụ trưởng, Vụ khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên (Bộ Khoa học và Công nghệ); đồng chí Đào Đoan Hùng, Ban Tuyên giáo, Dân vận Trung ương; đồng chí Chu Thúc Đạt, đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ.

Về phía Viện Hàn lâm có: TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm cùng các đồng chí là lãnh đạo các đơn vị tham mưu giúp việc Chủ tịch Viện Hàn lâm; các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo các viện nghiên cứu và các nhà khoa học đang công tác tại các đơn vị nghiên cứu chuyên ngành của Viện Hàn lâm. Hội thảo do TS. Đặng Xuân Thanh và PGS.TS. Nguyễn Tài Đông, Viện Trưởng Viện Triết học đồng chủ trì.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Đặng Xuân Thanh nhiệt liệt chào mừng sự tham gia của các đại biểu, khách mời; Đánh giá cao vai trò của Hội thảo trong bối cảnh Việt Nam đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ và cho rằng: Khoa học xã hội và nhân văn đã và đang đóng vai trò nền tảng và ngày càng khẳng định tầm quan trọng trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội; Cung cấp cơ sở khoa học để nhận thức thực tại xã hội, phát hiện và cảnh báo sớm, dự báo những xu hướng phát triển của nền kinh tế, đề xuất các giải pháp giải quyết các vấn đề thách thức nảy sinh.

Không chỉ vậy, khoa học xã hội và nhân văn còn là nền tảng tinh thần của mỗi quốc gia, là nguồn lực, sức mạnh nội sinh của đất nước, góp phần nâng cao dân trí, làm sâu sắc thêm các giá trị văn hoá và làm phong phú thêm đời sống tinh thần cho nhân dân. Khoa học xã hội và nhân văn đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp luận cứ khoa học, có nhiệm vụ tham mưu, tư vấn cho việc hoạch định chính sách, chủ trương, đường lối, chiến lược của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, sự phát triển của khoa học xã hội và nhân văn ăn ở Việt Nam hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức: quy mô, trình độ nghiên cứu còn có khoảng cách xa với các nước phát triển; chưa có nhiều đột phát về những phát hiện mới; môi trường nghiên cứu chưa thực sự cởi mở, năng động; thể chế, cơ chế chính sách hỗ trợ,… chưa đáp ứng yêu cầu; nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu; hạ tầng dữ liệu và hạ tầng số còn có nhiều hạn chế.

Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới với mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045, trở thành nước phát triển, có thu nhập cao. Việc nâng tầm và phát huy cao độ vai trò của khoa học xã hội và nhân văn trở nên vô cùng cấp thiết, trở thành nhiệm vụ chiến lược, gắn liền với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Với ý nghĩa đó, Hội thảo được tổ chức nhằm đánh giá đúng vai trò của khoa học xã hội và nhân văn đối với sự phát triển của đất nước. Từ đó, đề xuất những giải pháp mạnh mẽ để phát huy hơn nữa vai trò của khoa học xã hội và nhân văn trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Với những nhận định nêu trên, Phó Chủ tịch Đặng Xuân Thanh đề nghị Hội thảo tập trung làm rõ một số vấn đề sau:

Thứ nhất, phân tích và đánh giá một cách khách quan, toàn diện vai trò, vị trí của khoa học xã hội và nhân văn trong sự phát triển của đất nước hiện nay và định hướng trong bối cảnh mới.

Thứ hai, xem xét mối quan hệ giữa khoa học xã hội và nhân văn với khoa học tự nhiên, công nghệ.

Thứ ba, chia sẻ những kết quả nghiên cứu mới, những kinh nghiệm, mô hình thành công trong phát triển khoa học xã hội và nhân văn trên thế giới. Qua đó, rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

Thứ tư, thảo luận những chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước đối với việc phát triển khoa học xã hội và nhân văn từ lý luận đến thực tiễn.

Thứ năm, đưa ra những kiến nghị, đề xuất thiết thực nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phát huy mạnh mẽ vai trò của khoa học xã hội và nhân văn phục vụ đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm tin tưởng những ý kiến đóng góp của đại biểu, khách mời và các nhà khoa học sẽ giúp Ban tổ chức có thêm những luận cứ khoa học thiết thực, góp phần thúc đẩy nền khoa học xã hội và nhân văn ngày càng phát triển mạnh mẽ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

Với 2 phiên thảo luận: Phiên 1: khoa học xã hội và nhân văn đối với sự phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Phiên 2: Chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về phát triển khoa học xã hội và nhân văn. Hội thảo được nghe 5 tham luận: Khoa học xã hội và nhân văn trong việc giải quyết các vấn đề xã hội đương đại ở Việt Nam hiện nay và định hướng giá trị trong bối cảnh mới (GS.TS. Võ Khánh Vinh); Nghiên cứu liên ngành với khoa học tự nhiên và công nghệ - cơ hội cho khoa học xã hội và nhân văn (PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hải); Phát triển khoa học xã hội và nhân văn ở Việt Nam nhìn từ kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới (TS. Nguyễn Xuân Cường, Viện Nghiên cứu Châu Á – Thái Bình Dương); Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công bố, chuyển giao ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn ở Việt Nam hiện nay (TS. Nguyễn Thành Trung, Bộ Khoa học và Công nghệ); Những thành tựu chủ yếu của Khoa học Xã hội và Nhân văn của nước ta hiện nay (PGS.TS. Vũ Hùng Cường, Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội), các nhà khoa học đã cùng nhau làm rõ nhiều vấn đề liên quan đến chủ đề Hội thảo.

Khẳng định vai trò quan trọng của khoa học Xã hội và Nhân văn trong bối cảnh mới. GS.TS. Võ Khánh Vinh cho rằng các nghiên cứu ngày càng thể hiện rõ xu hướng đa ngành, liên ngành, xuyên ngành; nghiên cứu ứng dụng, gắn liền lý luận với thực tiễn ngày càng cao; nghiên cứu về vùng, địa phương xuất phát từ nhu cầu phát triển là rất cần thiết trong bối cảnh hiện tại; Nghiên cứu dự báo, phục vụ tầm nhìn quốc gia trong vấn đề mở rộng hợp tác quốc tế cần phải được tăng cường; gắn nghiên cứu với giáo dục đào tạo, tạo ra tác động hai chiều, đào tạo nguồn lực phục vụ tốt cho phát triển xã hội và ngược lại, nghiên cứu đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, phục vụ hiệu quả cho tăng trưởng bền vững…

Tham luận cho thấy hiện thực xã hội mới đòi hỏi các nghiên cứu thuộc ngành khoa học xã hội và nhân văn cần phải thay đổi nhận thức và cập nhật tư duy mới, việc chỉ ra những xu hướng trong nghiên cứu giúp các nhà khoa học có cái nhìn rõ hơn về thực tiễn và sự vận động của xã hội từ đó làm tốt hơn vai trò nghiên cứu của mình trong bối cảnh mới.

Chia sẻ góc nhìn sâu hơn về tính liên ngành/xuyên ngành, đặc biệt là mối liên hệ giữa nghiên cứu khoa học xã hội và khoa học tự nhiên, công nghệ, PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hải đã chia sẻ hai ví dụ về phát minh lớn của loài người trong thời gian gần đây: đó là sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và thành công trong giải mã gen người. Qua đó, cho thấy, khoa học tự nhiên và công nghệ đang có tác động và thay đổi nhiều thứ, trong đó có đối tượng nghiên cứu (khách thể nghiên cứu) từ đó làm thay đổi phương pháp nghiên cứu (nảy sinh tính liên ngành/đa ngành/xuyên ngành trong nghiên cứu) và thay đổi nhận thức của người làm khoa học. Những tác động từ thực tiễn này đang ngày càng trở nên nhanh chóng và tác động sâu sắc hơn trong hầu hết các lĩnh vực nghiên cứu. Rất nhiều các phạm trù, khái niệm của khoa học tự nhiên, được khoa học xã hội vay mượn, sử dụng và ngày càng trở lên phổ biến, ví dụ như khái niệm “nghiên cứu định tính, định lượng, thống kê…” đều được khoa học xã hội và nhân văn “vay mượn” từ khoa học tự nhiên. Trong bối cảnh các ứng dụng AI đang được phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng, nhiều vấn đề liên quan đến con người, giáo dục, đạo đức, công việc, thậm chí ngay cả các hoạt động trong nghiên cứu khoa học cũng đang bị tác động, ảnh hưởng rất lớn. Phải ứng phó và làm chủ những vấn đề này một cách chủ động ra sao, rất cần có thêm nhiều nghiên cứu, trao đổi hơn nữa để tìm ra những hướng đi phù hợp, giúp con người làm chủ được các ứng dụng, sử dụng ứng dụng để làm tốt hơn công việc của chính mình trong tương lai,…

Ngoài việc trao đổi sâu về các nội dung nghiên cứu được trình bày, các nhà khoa học cũng đặc biệt đi sâu thảo luận sâu hơn vào câu hỏi “Vai trò của khoa học xã hội là gì? Tại sao cần phải khẳng định tính quan trọng, tính “soi đường” của khoa học xã hội và nhân văn trong bối cảnh mới. Các nhà khoa học đều cho rằng: Với tư cách là khoa học về con người, đời sống xã hội và cộng đồng người,… xét đến cùng khoa học xã hội và nhân văn chính là những tinh hoa, giá trị, sức mạnh tinh thần của xã hội và nền tảng về khoa học quản lý và chính trị. Đồng thời, vừa là mục tiêu, vừa là động lực đối với sự phát triển bền vững của mọi quốc gia. Dù đang phải đối mặt với nhiều bất cập, nhưng khoa học xã hội và nhân văn phải luôn là “ngọn đèn”, giữ đúng vị trí soi đường cho quốc dân đi bằng việc làm tốt và tốt hơn nữa những nghiên cứu cơ bản, làm tốt vai trò tham mưu, tư vấn chính sách và tham gia trực tiếp vào việc đào tạo, nâng cao hơn nữa chất lượng nguồn nhân lực. Những giá trị nòng cốt đó là bất biến, là những giá trị trụ cột, để khoa học xã hội và nhân văn khẳng định được vai trò và tầm quan trọng của mình trong sự phát triển bền vững quốc gia, …

Vui mừng trước kết quả đạt được của Hội thảo, TS. Đặng Xuân Thanh đã ghi nhận và đánh giá cao những ý kiến trao đổi và cho rằng: các tham luận và ý kiến được trao đổi sôi nổi tại Hội thảo đã cho thấy sự tâm huyết và trách nhiệm của các đại biểu đối với chủ đề Hội thảo. Phản ánh được quan điểm, tâm tư của những người đang trực tiếp tham gia vào công tác nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn, nhiều ý kiến ngoài việc khẳng định và định vị vai trò then chốt của khoa học xã hội còn gợi mở được những xu hướng, giải pháp, tư vấn chính sách để khoa học xã hội và nhân văn có thể “cất cánh, vươn mình” đóng góp có thực chất hơn vào sự phát triển mạnh mẽ của ngành khoa học xã hội và nhân văn trong bối cảnh mới.