Tham dự Hội nghị có TS. Lê Nam Trung, Chánh Văn phòng Viện Hàn lâm; PGS.TS. Phạm Tất Thắng, Trưởng ban Ban Tổ chức – Cán bộ; ông Nguyễn Thanh Hà, Trưởng ban Ban Hợp tác Quốc tế cùng cùng đại diện các đơn vị thuộc và trực thuộc Viện Hàn lâm.

Yêu cầu cấp thiết của chuyển đổi số và vai trò của dữ liệu

Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Đặng Xuân Thanh nhấn mạnh chuyển đổi số là nhiệm vụ chiến lược ở tầm quốc gia, trong đó dữ liệu và hạ tầng số đóng vai trò cốt lõi. Thực tế cho thấy dữ liệu của Viện Hàn lâm hiện còn phân tán, manh mún và thiếu nền tảng dùng chung; nhiều nguồn dữ liệu quan trọng như khảo sát, điều tra, tư liệu Hán Nôm hay dữ liệu quản lý chưa được số hóa và lưu trữ đầy đủ; trong khi công tác quản lý vẫn chủ yếu thủ công, gây lãng phí thời gian và nguồn lực. TS. Đặng Xuân Thanh cảnh báo, nếu không thay đổi một cách bài bản và thực chất, Viện Hàn lâm sẽ đứng trước nguy cơ tụt hậu trong tiến trình chuyển đổi số.

Theo Phó Chủ tịch Đặng Xuân Thanh, việc hoàn thiện Chiến lược dữ liệu là điều kiện tiên quyết để xây dựng các kế hoạch, dự án và huy động nguồn lực trong những năm tới, đặc biệt là bảo đảm khả năng liên thông với các bộ, ngành và địa phương. Ông đề nghị các đơn vị tích cực đóng góp ý kiến, chuẩn hóa, phân loại và chuẩn bị dữ liệu cho quá trình số hóa; đồng thời thống nhất phương pháp làm việc, tránh tình trạng “mỗi nơi một kiểu” gây cản trở kết nối nội bộ. Việc chuyển đổi số không còn là nhiệm vụ xa vời mà là yêu cầu sống còn đối với từng đơn vị và toàn Viện Hàn lâm.

Tại Hội nghị, TS. Lê Nam Trung, Chánh Văn phòng Viện Hàn lâm, đã trình bày chi tiết các nội dung chính của Dự thảo Chiến lược, bao gồm: quan điểm xây dựng; tầm nhìn, nguyên tắc và mục tiêu đến năm 2030; các nhiệm vụ trọng tâm liên quan đến phát triển hạ tầng dữ liệu, phát triển cơ sở dữ liệu, xây dựng kết nối – chia sẻ dữ liệu, bảo đảm an toàn thông tin – an ninh mạng và đào tạo nhân lực; cùng hệ thống giải pháp và tổ chức thực hiện.

Dự thảo Chiến lược: Sự chuẩn bị chu đáo và tiếp thu toàn diện

Trên cơ sở các nội dung được trình bày, đại diện các đơn vị đánh giá Dự thảo Chiến lược đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, tiếp thu nghiêm túc các ý kiến góp ý bằng văn bản trước đó. Nhiều ý kiến bổ sung tại Hội nghị tiếp tục làm sâu sắc thêm các yêu cầu, giải pháp và điều kiện triển khai Chiến lược trong thực tiễn.

Trong phần “Quan điểm”, đại diện Nhà xuất bản và Tạp chí Khoa học xã hội, đề nghị bổ sung nội dung  xuất bản điện tử  bởi đây là xu thế chung trên toàn cầu, xuất phát từ nhiều yếu tố mang tính tất yếu của sự phát triển công nghệ và hành vi tiếp nhận thông tin và nhấn mạnh các tạp chí cần có website riêng, độc lập để lưu trữ và phát triển nguồn dữ liệu theo các hệ thống như OJS.

PGS.TS. Phạm Tất Thắng, Trưởng ban Ban Tổ chức – Cán bộ, cho rằng với khối lượng lớn hồ sơ nhân sự, việc xây dựng cơ chế chuyển hóa thông tin thành dữ liệu là yêu cầu cấp thiết, đồng thời cần đặc biệt quan tâm đến tính bảo mật của dữ liệu. Ông đề nghị chiến lược phải gắn với đào tạo và bồi dưỡng nhân lực để bảo đảm khả năng vận hành và khai thác công nghệ. Để triển khai Chiến lược này, PGS.TS. Phạm Tất Thắng cũng cam kết sẽ tiếp thu để thực hiện nghiêm túc hoạt động chuyển đổi số đối với mảng đào tạo được phân công.

Về phân quyền và phối hợp, ông Nguyễn Thanh Hà, Trưởng Ban Hợp tác Quốc tế, cho biết dữ liệu về đoàn vào – đoàn ra rất lớn và có phần nhạy cảm, do đó cần được tích hợp theo cơ chế phân quyền phù hợp, đồng thời mở rộng phối hợp giữa Ban và các đơn vị liên quan. Ông cũng nhấn mạnh tiềm năng huy động nguồn lực quốc tế từ các tổ chức như UNESCO hay Hàn Quốc để hỗ trợ chuyển đổi số – hướng đi mà Viện Hàn lâm cần nghiên cứu bổ sung nhằm tăng tính khả thi cho chiến lược.

TS. Nguyễn Cao Đức, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Châu Âu và Châu Mỹ, lưu ý Chiến lược cần làm rõ khung an toàn trên không gian mạng, quy định về độ trễ khi công bố dữ liệu và phân cấp quản trị. Ông đề xuất phân loại dữ liệu theo ba nhóm: dữ liệu sơ cấp; dữ liệu thứ cấp; và dữ liệu tinh – dữ liệu có tính nhạy cảm cao. Theo đó, cần ưu tiên số hóa dữ liệu thứ cấp (tài liệu thư viện, tạp chí) nhưng phải đảm bảo tuân thủ quyền truy cập và bản quyền.

Đại diện Viện Thông tin Khoa học xã hội cho biết, dữ liệu thư viện của Viện Hàn lâm rất lớn và phân tán, do đó việc số hóa cần được chọn lọc theo thứ tự ưu tiên và tuyệt đối tuân thủ bản quyền. Đại diện Viện Nghiên cứu Hán – Nôm kiến nghị bổ sung “Cơ sở dữ liệu di sản và bảo vật quốc gia” vào danh mục cơ sở dữ liệu của Viện Hàn lâm cần triển khai đến năm 2030.

Từ góc độ thực tiễn, đại diện Viện Khảo cổ học cho biết đơn vị đã và đang triển khai số hóa hồ sơ di tích, di vật và báo cáo khai quật với số lượng lớn, nhưng gặp khó khăn về hạ tầng, trang thiết bị đã xuống cấp, cần hỗ trợ đầu tư và đào tạo nhân lực để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số.

Quyết tâm hoàn thiện và triển khai Chiến lược dữ liệu

Kết thúc Hội nghị, các đại biểu thống nhất rằng Chiến lược dữ liệu đến năm 2030 là tài liệu có ý nghĩa định hướng lâu dài, quyết định hiệu quả chuyển đổi số của Viện Hàn lâm trong giai đoạn mới. Sự tham gia góp ý của các đơn vị thể hiện tinh thần trách nhiệm và quyết tâm chung trong việc hoàn thiện nền tảng dữ liệu của Viện Hàn lâm. Với sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Viện Hàn lâm, tinh thần cầu thị của đơn vị chủ trì và sự đồng lòng của các đơn vị thành viên, Chiến lược dữ liệu kỳ vọng sẽ sớm được hoàn thiện, trình Chủ tịch Viện Hàn lâm ban hành và đi vào thực tiễn, tạo bước chuyển mạnh mẽ trong công tác quản lý, nghiên cứu và điều hành của toàn hệ thống./.