Năm 1953 Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) thành lập Ban Nghiên cứu Lịch sử - Địa lý - Văn học (gọi tắt là Ban Nghiên cứu Sử - Địa - Văn), tổ chức nghiên cứu về Khoa học xã hội đầu tiên ở nước ta tại xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang theo Quyết định số 34/NQ/TW ngày 02/12/1953 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam. Ban Nghiên cứu Sử - Địa - Văn trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, trụ sở làm việc của Ban Nghiên cứu Sử - Địa - Văn tại thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang; đến giữa năm 1954, Ban Nghiên cứu Sử, Địa, Văn được đổi tên thành Ban Nghiên cứu Văn học - Lịch sử - Địa lý, gọi tắt là Ban Nghiên cứu Văn - Sử - Địa.

Tại mảnh đất lịch sử Tân trào, trụ sở của Ban Nghiên cứu Sử - Địa – Văn là nơi ở và làm việc của các cán bộ, viên chức Ban Nghiên cứu Văn - Sử - Địa từ 02/12/1953 đến tháng 8/1954. Tại đây, Ban Nghiên cứu Sử - Địa – Văn đã thực hiện tốt nhiệm vụ sưu tầm và nghiên cứu những tài liệu về lịch sử, địa lý, văn học Việt Nam và biên soạn những tài liệu về sử học, địa lý và văn học Việt Nam; Nghiên cứu và giới thiệu lịch sử, địa lý và văn học một số nước bạn (Lào, Trung Quốc).

Nhằm hướng về cội nguồn để giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ cán bộ, viên chức, người lao động của Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn Quốc gia, nay là Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, tháng 5 năm 2002 Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn Quốc gia đã xây dựng Công trình Nhà bia kỷ niệm tại thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang. Đến nay, sau hơn 20 năm, nhiều hạng mục của công trình Nhà bia kỷ niệm đã xuống cấp, cần được sửa chữa, tôn tạo.

Được sự đồng ý của UBND Tỉnh Tuyên Quang, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tuyên Quang, Ban quản lý Khu di tích lich sử Tân Trào và chính quyền địa phương, ngày 22 tháng 9 năm 2023, Viện Hàn lâm tổ chức Lễ khởi công công trình Tôn tạo Nhà bia kỷ niệm Ban Nghiên cứu Lịch sử, Địa lý, Văn học tại thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương,  tỉnh Tuyên Quang, do Viện Hàn lâm làm chủ đầu tư; Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành thuộc Viện Hàn lâm là đơn vị thực hiện; Công ty TNHH Phát triển Xây dựng và Thương mại Hoàng Quân là đơn vị thi công. Công trình bao gồm hạng mục: tôn tạo tổng thể khuôn viên di tích, sửa chữa tường rào, bồn hoa, nền gạch, sơn lại toàn bộ khuôn viên nhà bia; trồng cây xanh; làm đường bê tông vào nhà bia khoảng 50 mét.

Tham dự Lễ khởi công, về phía địa phương có ông Viên Ngọc Tân, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Tuyên Quang; ông Hoàng Đức Soài, Chủ tịch UBND xã Tân Trào, đại diện gia đình trực tiếp trông nom Nhà bia; Về phía Viện Hàn lâm có TS. Đỗ Hữu Phương, Phó Chánh Văn phòng Viện Hàn lâm; Ths. Vũ Hoàng Linh, Giám đốc Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành thuộc Viện Hàn lâm cùng một số viên chức của Viện Hàn lâm; về phía đơn vị thi công có ông Nguyễn Viết Quân, Phó Giám đốc Công ty TNHH Phát triển xây dựng và thương mại Hoàng Quân.

Tại Lễ khởi công, thừa ủy quyền của Lãnh đạo Viện Hàn lâm, TS. Đỗ Hữu Phương đã nêu mục đích, ý nghĩa, nhiệm vụ của việc sửa chữa, tôn tạo Nhà bia kỷ niệm đã xuống cấp là nhiệm vụ quan trọng trong Kế hoạch hoạt động Kỷ niệm 70 ngày thành lập Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (02/12/1953-02/12/2023). Việc sửa chữa, tôn tạo Nhà bia kỷ niệm thể hiện đạo lý, tinh thần, trách nhiệm của các cán bộ, viên chức, người lao động Viện Hàn lâm hiện nay tưởng nhớ, hướng về nguồn cội, nơi các nhà khoa học xã hội trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp đã làm việc và cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng và xây dựng đất nước. Khi việc sửa chữa, tôn tạo Nhà bia kỷ niệm của Viện Hàn lâm hoàn thành sẽ góp phần phát huy giá trị của Khu di tích lịch sử An toàn khu Tân Trào, là nơi tuyên truyền, giáo dục truyền thống lịch sử về ngành khoa học xã hội, là điểm đến cho cán bộ, viên chức, người lao động đã và đang công tác trong ngành khoa học xã hội nhớ về cội nguồn. Viện Hàn lâm mong Ban Quản lý Di tích lịch sử Tân Trào, cấp ủy, chính quyền địa phương và nhân dân, trực tiếp là gia đình anh Trịnh Ngọc Hưng, thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ở gần cạnh nhà Bia tạo điều kiện thuận lợi để việc sửa chữa, tôn tạo Nhà bia thực hiện đúng tiến độ. Đề nghị Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành thuộc Viện Hàn lâm chỉ đạo Công ty TNHH Phát triển Xây dựng và Thương mại Hoàng Quân thực hiện nghiêm, đảm bảo chất lượng, hiệu quả, tiến độ thi công, hoàn thành tốt nhiệm vụ của Lãnh đạo Viện Hàn lâm giao./.

Một số hình ảnh Đoàn công tác của Viện Hàn lâm tại buổi Lễ khởi công công trình Tôn tạo Nhà bia kỷ niệm Ban Nghiên cứu Lịch sử, Địa lý, Văn học nay là Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tại xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang:

Nguyễn Minh Hồng