Tiền thân của Viện là Ban Hán Nôm được thành lập năm 1970, trực thuộc Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam (nay là Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam). Trải qua 50 năm hình thành và phát triển, Viện Nghiên cứu Hán Nôm (VNCHN) đã khẳng định vị trí của đơn vị đầu ngành trong công tác sưu tầm, bảo quản, phục chế, khai thác, dịch thuật, nghiên cứu về các tư liệu văn hiến cổ của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc Lễ kỷ niệm, PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường – Viện trưởng VNCHN - đã Báo cáo vắn tắt về lịch sử 50 năm xây dựng và phát triển của Viện với rất nhiều thành tựu  ở các phương diện lưu trữ tài liệu (bao gồm công tác bảo quản, sưu tầm, số hoá tài liệu chữ viết cố Việt Nam), công tác nghiên cứu khoa học (thể hiện qua các xuất bản phẩm do Viện chủ trì hoặc do cán bộ Viện thực hiện), hoạt động dịch thuật (theo các chương trình khoa học hoặc đáp ứng nhu cầu của xã hội), sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành Hán Nôm, hợp tác trong nghiên cứu khoa học và tổ chức hội nghị hội thảo với các đơn vị, địa phương trong nước và các đối tác quốc tế. Báo cáo của Viện trưởng nhấn mạnh, suốt 50 năm qua, VNCHN đã từng bước trưởng thành và khẳng định vị trí của một đơn vị nghiên cứu vững mạnh, có uy tín đầu ngành về lĩnh vực Hán Nôm trong cả nước. Thành tựu nghiên cứu của Viện đã được xã hội khẳng định, được quốc tế biết đến. Để đạt được các thành tựu ấy, cần phải khẳng định công lao đóng góp của các thế hệ lãnh đạo và cán bộ viên chức của Viện đã đoàn kết cùng nhau xây dựng đơn vị, cùng nhau đứng mũi chịu sào, vượt qua nhiều cơn sóng gió, để xây dựng một lĩnh vực nghiên cứu “tưởng cũ mà mới”.

Tại buổi lễ, GS.TS Phạm Văn Đức - Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm, đại diện lãnh đạo Viện Hàn lâm trao Bằng khen để khẳng định những thành tựu mà VNCHN đã đạt được. Nửa thế kỉ qua, VNCHN đã liên tục phấn đấu thi đua và đạt được các danh hiệu: Nhà nước tặng Huân chương Lao động Hạng Ba, Hạng Hai và Hạng Nhất; Bằng khen của Chính phủ, Viện Hàn lâm nhiều năm tặng cờ thi đua và công nhận là đơn vị lao động xuất sắc. Bằng khen của Chủ tịch Viện Hàn lâm nhân kỷ niệm 50 thành lập Viện là sự khích lệ để VNCHN tiếp tục phát triển, làm tốt hơn nữa công tác sưu tầm, bảo quản, nghiên cứu khai thác và đào tạo đội ngũ cán bộ, đáp ứng yêu cầu của đời sống văn hóa xã hội hiện nay, góp phần vào việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Phát biểu tại buổi Lễ kỷ niệm, GS.TS Phạm Văn Đức đánh giá cao vai trò của kho tài liệu lưu trữ của Viện đối với nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn của nước nhà, đồng thời nhấn mạnh Viện Nghiên cứu Hán Nôm cần tiếp tục nhiệm vụ khai thác và phát huy tiềm năng của khối tư liệu này. Hoạt động hợp tác quốc tế cũng là một phương diện mà Giáo sư đánh giá cao trong các thành tựu của VNCHN, đặc biệt là những cố gắng trong xuất bản kết quả nghiên cứu khoa học tại các tạp chí quốc tế có uy tín. GS.TS  Phạm Văn Đức nhấn mạnh, trong những năm vừa qua, VNCHN đã thực hiện tốt chức năng và nhiệm vụ của mình, cần phải tăng cường hơn nữa để nâng cao và mở rộng vai trò của Viện đối với nghiên cứu trong lĩnh vực Hán Nôm ở trong nước và trên trường quốc tế.

Diễn ra trong bầu không khí, trang trọng và đàm ấm, Lễ kỷ niệm là nơi các cựu cán bộ Viện chia sẻ những kỉ niệm gắn bó trong hàng chục nhăm qua. Nhà nghiên cứu Dương Thái Minh - cán bộ lão thành từ những ngày đầu thành lập Viện, bồi hồi nhắc tới những tháng ngày gian khổ mà “vui với đạo”. PGS.TS Trịnh Khắc Mạnh - nguyên Viện trưởng, nhắc lại những mốc đáng ghi nhớ của trong quá trình từng bước xây dựng Viện. Đại diện cho thế hệ cán bộ trẻ, TS. Trần Trọng Dương đã nhấn mạnh: “50 năm qua là hành trình mà VNCHN đã đi từ truyền thống đến hiện tại, kết nối quá khứ với tương lai”.

Tinh thần “ôn cố, tri tân” ấy cũng đã được thể hiện trong chương trình ca nhạc chào mừng kỷ niệm Viện với sự kết hợp giữa hát cửa đình và các bài hát cách mạng, bài hát về tình yêu đất nước quê hương Việt Nam do Công Đoàn và Đoàn Thanh niên Viện tổ chức thực hiện. Hoạt động giao lưu thư pháp truyền thống cũng như trưng bày thư pháp tiền vệ thu hút đông đảo cán bộ Viện và khách mời tham dự.

Một chặng đường 50 năm đã khép lại, một chặng đường mới mở ra với nhiều thách thức trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, với tinh thần “nhậm trọng, đạo viễn” (gánh nặng, đường xa), cán bộ VNCHN trên cơ sở kế thừa di sản của tiền nhân, tiếp tục phát huy và tăng cường vị thế của Viện ở nhiều bình diện công tác.

Một số hình ảnh tại buổi lễ kỷ niệm:

TS. Nguyễn Tô Lan

Viện Nghiên cứu Hán Nôm