Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Chí Hiếu, Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch Viện Hàn lâm nhiệt liệt chào mừng sự có mặt của toàn thể đại biểu; đánh giá cao ý nghĩa, vai trò của Hội thảo và nhận định: hoà cùng dòng chảy của Báo chí Cách mạng Việt Nam, công tác báo chí, truyền thông của Viện Hàn lâm đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận; hệ thống tạp chí của Viện Hàn lâm đã trở thành diễn đàn khoa học quan trọng, truyền bá hiệu quả các kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học xã hội – nhân văn; là cầu nối giữa Đảng – Nhà nước – các nhà khoa học với toàn xã hội. Một số tạp chí đang kiện toàn, xin giấy phép hoạt động. Các tạp chí đã được cấp giấy phép đều hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, cơ bản xuất bản đúng kỳ hạn; chất lượng các bài viết đăng tải ngày càng được nâng cao; một số tạp chí đã được cấp chỉ số DOI, tham gia hệ thống tạp chí trực tuyến VJOL của Bộ Khoa học và Công nghệ; một số tạp chí đã và đang hoàn thiện đề án tạp chí điện tử và đề án tham gia chỉ mục quốc tế như Scopus; các tạp chí đều được Hội đồng giáo sư Nhà nước phê duyệt vào Danh mục tạp chí khoa học được tính điểm công trình cao, một số tạp chí được tính điểm cao nhất của một số ngành và liên ngành (1 điểm),…

Để phát triển hệ thống tạp chí của Viện Hàn lâm gắn với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong kỷ nguyên mới, Chủ tịch Viện Hàn lâm đề nghị các tham luận và ý kiến góp ý tại Hội thảo tập trung làm rõ một số vấn đề sau: (1). Chỉ rõ những thành tựu, hạn chế, bài học kinh nghiệm trong hoạt động của các tạp chí của Viện Hàn lâm trong thời gian qua, đồng thời, xác định rõ lợi thế và thách thức của các tạp chí trong bối cảnh bùng nổ của công nghệ báo chí, trí tuệ nhân tạo. Qua đó, nhận diện, dự báo các yếu tố tác động tới sự phát triển của các tạp chí trong bối cảnh mới và rút ra những bài học kinh nghiệm, mô hình hay, cách làm hiệu quả trong tổ chức, hoạt động, phát triển các tạp chí khoa học xã hội. (2). Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các tạp chí trong bối cảnh phát triển khoa học, công nghệ như: phát triển tạp chí điện tử, công tác chuyển đổi số trong hoạt động báo chí, xuất bản; các giải pháp nâng cao giá trị khoa học và các ấn phẩm; các giải pháp nhằm gắn kết chặt chẽ hơn nữa giữa hoạt động của các tạp chí với công tác nghiên cứu khoa học, tư vấn chính sách…

Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Duy Lợi, Phó giám đốc Nhà Xuất bản và Tạp chí KHXH nhận định: dưới sự chỉ đạo sâu sát của Đảng ủy và Lãnh đạo Viện Hàn lâm, các Tạp chí của Viện Hàn lâm đã vươn lên, phát triển về mọi mặt; từng bước xây dựng tổ chức, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực hoạt động trong lĩnh vực báo chí; từng bước nâng cao chất lượng nội dung nghiên cứu, tăng trang và tăng kì, phục vụ đắc lực, kịp thời và hiệu quả các nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ nghiên cứu khoa học trong mỗi giai đoạn phát triển của hệ thống tạp chí Viện Hàn lâm.

Để Hội thảo tập trung hơn vào những vấn đề nổi bật, Phó giáo sư Nguyễn Duy Lợi cũng đề nghị Hội thảo luận bàn sâu về những vấn đề liên quan đến: thực trạng, khó khăn, thách thức, hạn chế và cơ hội của các tạp chí của Viện Hàn lâm trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số; kinh nghiệm để một tạp chí chuyển đổi số thành công; giải pháp để nâng cao chất lượng hệ thống tạp chí của Viện Hàn lâm, các bài học kinh nghiệm trong việc xây dựng đề án gia nhập cơ sở dữ liệu quốc tế của các tạp chí; kinh nghiệm xây dựng một tạp chí khoa học đạt chuẩn quốc tế thông qua liên kết xuất bản;…

Sau đó, Hội thảo đã được nghe 8 tham luận liên quan đến vai trò, thực trạng và con đường phát triển của các tạp chí khoa học xã hội trong kỷ nguyên số và hội nhập quốc tế (TS. Phạm Thị Thu Phương, Tạp chí Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững; Xây dựng Vietnam Social Sciences Review gia nhập Scopus: Thực trạng và giải pháp (TS. Nguyễn Đức Long, Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam); Phát triển tạp chí điện tử ở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam: Vấn đề đặt ra và giải pháp (Nguyễn Danh Cường, Tạp chí Nghiên cứu Á – Phi, Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và Châu Phi); Tạp chí khảo cổ học: Thời cơ, thách thức trong chuyển đổi số hiện nay (Ngô Văn Cường, Tạp chí Khảo cổ học, Viện Khảo cổ học); Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay (TS. Lê Thị Thu Hằng, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, Viện Sử học); Ứng dụng chỉ dẫn trích dẫn đối với tạp chí Hán Nôm (Tạp chí Hán Nôm, Viện Nghiên cứu Hán Nôm); Định hướng phát triển bền vững cho các tạp chí khoa học xã hội trong thời đại số: Trường hợp tạp chí Dân tộc học và Tôn giáo học (TS. Hoàng Phương Mai, Tạp chí Dân tộc học và Tôn giáo học); Tạp chí khoa học tại Việt Nam: Thực trạng, thách thức và định hướng phát triển đến năm 2030 (TS. Đỗ Đức Hiệp, Tạp chí Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới).

Chia sẻ khó khăn trong việc xây dựng Tạp chí Vietnam Social Sciences Review gia nhập Scopus, TS. Nguyễn Đức Long cho biết: Tạp chí Vietnam Social Sciences Review (VSSR) là một trong những đơn vị công bố nghiên cứu khoa học hàng đầu và có uy tín trong nước về lĩnh vực khoa học xã hội, có những kết quả nghiên cứu khoa học đã tạo được danh tiếng riêng, được xã hội thừa nhận và đánh giá cao. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng nghiên cứu để hội nhập quốc tế theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hoạt động nghiên cứu khoa học và đăng tải các công trình nghiên cứu vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức. Với định hướng đưa VSSR gia nhập vào Scopus trong thời gian tới, giải pháp được TS. Nguyễn Đức Long đưa ra hướng tới 3 lĩnh vực cốt lõi bao gồm: giải pháp về cơ chế, chính sách, tài chính và nhân sự.

Chia sẻ về việc phát triển tạp chí điện tử ở Viện Hàn lâm, TS. Nguyễn Danh Cường nhấn mạnh: Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập học thuật toàn cầu đang diễn ra sâu rộng, phát triển tạp chí điện tử là yêu cầu tất yếu đối với các cơ sở nghiên cứu và xuất bản khoa học, trong đó có hệ thống tạp chí thuộc Viện Hàn lâm. Tạp chí điện tử không chỉ là một hình thức xuất bản hiện đại, tiết kiệm và linh hoạt mà còn là công cụ quan trọng để mở rộng ảnh hưởng học thuật, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế. Tuy nhiên, quá trình phát triển tạp chí điện tử tại Viện Hàn lâm vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản mang tính hệ thống nên các tạp chí phần lớn vẫn ở giai đoạn chuyển tiếp từ bản in truyền thống sang mô hình điện tử cơ bản. Chính vì vậy, việc triển khai đồng bộ các giải pháp đòi hỏi sự chỉ đạo thống nhất ở cấp Viện Hàn lâm để có chính sách khuyến khích phát triển hệ thống tạp chí điện tử. Nếu được đầu tư đúng mức và triển khai bài bản, đây sẽ là nền tảng để nâng cao chất lượng khoa học xã hội Việt Nam, mở rộng ảnh hưởng của Viện Hàn lâm trong nước và trên thế giới.

Có thể nhận thấy, với những vấn đề được đề cập, Hội thảo đã trở thành diễn đàn học thuật sôi nổi để các nhà báo, biên tập viên có cơ hội chia sẻ về những trăn trở và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu qủa hoạt động của hệ thống tạp chí Viện Hàn lâm gắn với bối cảnh phát triển khoa học, công nghệ nhằm tạo ra những đột phá góp phần nâng tầm các tạp chí của Viện Hàn lâm trong kỷ nguyên mới.

Phát biểu tổng kết Hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Đức Minh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm đánh giá cao các tham luận và ý kiến trao đổi tại Hội thảo. Phó Chủ tịch ghi nhận, chia sẻ, đánh giá cao sự cố gắng, nỗ lực của các tạp chí trong thời gian qua. Đồng thời, đề nghị các tạp chí của Viện Hàn lâm tiếp tục phấn đấu, nâng tầm lên trình độ cao hơn. Điều này xuất phát từ chính thực trạng tổ chức và hoạt động của các tạp chí của Viện Hàn lâm hiện nay. Từ yêu cầu, đòi hỏi nâng tầm vị thế của Viện Hàn lâm cũng như của đất nước. Phó Chủ tịch nhắc lại ý kiến phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ công bố và trao Giải báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng - Giải Búa liềm vàng lần thứ IX năm 2024 “Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc. Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”.

Để nâng tầm các tạp chí của Viện Hàn lâm theo đúng mục tiêu này, Phó Chủ tịch Nguyễn Đức Minh đề nghị các đơn vị, các tạp chí quan tâm thực hiện các giải pháp sau:

Một là, nâng cao vai trò của các tạp chí của Viện Hàn lâm. Các các tạp chí của Viện Hàn lâm cần xác định rõ định hướng phát triển, có các giải pháp phát triển cụ thể theo Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm cần tiếp tục kiên định lập trường, lý tưởng cách mạng, tôn chỉ, mục đích, giữ vững bản chất cách mạng và định hướng chính trị trong hoạt động báo chí; nâng cao tính chiến đấu, tính định hướng và giá trị khoa học của các ấn phẩm; chủ động tham gia đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Hai là, nâng cao chất lượng các tạp chí của Viện Hàn lâm theo các định hướng sau:

- Nâng cao chất lượng các bài viết: Ưu tiên các bài viết có giá trị học thuật cao (có tiêu chuẩn về giá trị khoa học, tính mới, tính ứng dụng, phương pháp tiếp cận…, các bài báo cần được phản biện.

- Các tạp chí từng bước đạt được các tiêu chuẩn quốc tế (Scopus, ISI…).

- Đạt yêu cầu về liêm chính học thuật và các tiêu chuẩn đạo đức phổ biến trong công bố kết quả nghiên cứu khoa học.

- Triển khai thực hiện việc đổi mới về hình thức và nội dung của tạp chí; phát triển tạp chí điện tử.

Ba là, nâng cao vị thế, uy tín, tầm ảnh hưởng của các tạp chí. Để đạt được yêu cầu này, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm đề nghị:

- Thủ trưởng các đơn vị có tạp chí, tổng biên tập các tạp chí phấn đấu có tên trong các danh mục tạp chí khoa học được tính điểm của Hội đồng giáo sư nhà nước và đạt điểm đánh giá ở mức cao trong khung điểm đánh giá theo ngành của Hội đồng giáo sư nhà nước. Giao Ban Tổ chức - Cán bộ phối hợp với các đơn vị, các tạp chí trình Lãnh đạo Viện Hàn lâm có công văn thông tin, giải trình, đề nghị Hội đồng giáo sư nhà nước xem xét, bảo lưu điểm đánh giá đối với các tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa sau hợp nhất, sáp nhập. Đề nghị các tạp chí quan tâm chất lượng biên tập, thẩm định, phản biện bài viết, chống đạo văn, bảo vệ quyền tác giả nhằm gia tăng mức độ uy tín của các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm. 

- Các tạp chí cần xây dựng, phát triển “thương hiệu” riêng thông qua các việc đẩy mạnh và đa dạng hoá các hình thức truyền thông, quảng bá, phối hợp tổ chức hội thảo, hội nghị...

- Các tạp chí cần nắm bắt nhu cầu người đọc; phấn đấu tăng số lượng phát hành nhưng không để tồn kho tạp chí; tăng số lượt, số lượng trích dẫn bài viết; các bài viết tạp chí được nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân quan tâm, tham khảo nhằm gia tăng số lượng bạn đọc

- Đẩy mạnh gia tăng số lượng gửi bài đến tạp chí để có thêm sự lựa chọn các bài viết đạt chất lượng, nhất là các bài viết của các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trong nước, các nhà khoa học, chuyên gia nước ngoài có uy tín, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, các nhà nghiên cứu trẻ. Làm thế nào để các tác giả thấy tự hào khi có bài viết được công bố trên các tạp chí của Viện Hàn lâm.

- Nội dung các bài viết của các tạp chí cần bám sát chức năng, nhiệm vụ của Viện Hàn lâm và của các đơn vị. Bám sát và tổng kết thực tiễn nhằm phản ánh kịp thời hơi thở của cuộc sống, phát hiện các khó khăn, vướng mắc và đưa ra các giải pháp giải quyết kịp thời, góp phần xây dựng kho tàng tri thức đồng hành cùng với báo chí cách mạng Việt Nam tham gia tuyên truyền, phổ biến các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước.

Bốn là, tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đội ngũ làm công tác tạp chí, coi đây là nhiệm vụ có tính chiến lược. Phó Chủ tịch mong muốn lãnh đạo các tạp chí không chỉ thực hiện vai trò quản trị và kiểm duyệt bài viết, mà còn có vai trò cao nhất trong việc dẫn dắt, định hướng học thuật và phát triển tạp chí. Có trách nhiệm trong việc sáng tạo nội dung, phát triển các mối quan hệ. Xây dựng đội ngũ biên tập viên có tư tưởng chính trị vững vàng, đạt trình độ cao về kỹ năng biên tập, nắm vững và có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp....Phó Chủ tịch trực tiếp giao Ban Tài chính và Quản lý khoa học là đơn vị đầu mối có trách nhiệm rà soát, sửa đổi, bổ sung Quy chế quản lý hoạt động khoa học của Viện Hàn lâm phù hợp với Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo để tạo cơ hội, gắn nghiên cứu với công bố, phổ biến kết quả nghiên cứu được triển khai thuận tiện hơn trong thời gian tới. Giao Ban Tổ chức - Cán bộ tham mưu Lãnh đạo Viện Hàn lâm về các kế hoạch hàng năm trong việc tổ chức các hội nghị, lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho người làm công tác tạp chí. Đề nghị lãnh đạo các đơn vị quan tâm tìm giải pháp tăng thu nhập cho người làm công tác tạp chí, xuất bản; Đề xuất Viện Hàn lâm có chế độ khen thưởng kịp thời hoặc khen thưởng theo thẩm quyền đối với các cá nhân, tập thể có thành tích trong công tác tạp chí.

Năm là, quản trị tạp chí hiện đại, hiệu quả. theo hướng:

- Phân định rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn của Viện Hàn lâm, của các đơn vị và các tạp chí trong quản lý và phát triển tạp chí. Đề nghị Nhà xuất bản và Tạp chí khoa học xã hội sớm hoàn thiện và trình Chủ tịch Viện Hàn lâm Đề án xây dựng Tạp chí khoa học xã hội Việt Nam theo chuẩn quốc tế.

- Xây dựng phần mềm quản trị dùng chung cho các tạp chí: giao Nhà xuất bản và Tạp chí khoa học xã hội chủ trì, đề xuất.

- Quản lý, đánh giá viên chức, biên tập viên theo chỉ số KPI.

- Tăng cường ứng dụng khoa học và công nghệ (ưu tiên ứng dụng sử dụng trí tuệ nhân tạo AI, Big Data trong công tác tạp chí); thực hiện chuyển đổi số, hệ thống phản biện trực tuyến, xuất bản đa nền tảng, số hóa tạp chí. Giao Viện Thông tin Khoa học xã hội chủ trì, đề xuất việc số hóa tạp chí.

Sáu là, phát triển mạng lưới tạp chí theo hướng liên thông các tạp chí của Viện Hàn lâm; xây dựng và phát triển mạng lưới cộng tác viên (người viết bài, người phản biện). Thực hiện kết nối tạp chí với các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp. Từng bước tham gia các chỉ số khoa học quốc tế, phấn đấu đưa các tạp chí vào danh mục các tạp chí chuyên ngành quốc tế. Chú trọng việc mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực báo chí: hợp tác với các tạp chí, nhà xuất bản quốc tế; tăng tạp chí và bài viết bằng tiếng Anh…