Ban Nghiên cứu Văn- Sử- Địa, tiền thân của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam hiện nay, được thành lập ngày 2-12-1953 theo Nghị quyết số 34-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam, với nhiệm vụ sưu tầm và nghiên cứu những tài liệu về lịch sử, địa lý và văn hóa Việt Nam; đồng thời, biên soạn những tài liệu về sử học, địa lý và văn học Việt Nam; nghiên cứu và giới thiệu lịch sử, địa lý và văn học,… Sau đó, tháng 6-1954, Tập san Văn- Sử- Địa chính thức ra mắt bạn đọc số đầu tiên. Đến tháng 3-1959, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử cùng với Tạp chí Văn Học mà tiền thân là Tập san Văn Sử Địa, đã được ấn hành để phục vụ kịp thời giai đoạn cách mạng mới của đất nước, đáp ứng nhu cầu phát triển và tăng cường vai trò của khoa học xã hội và nhân văn. Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử và Tạp chí Văn Học là những tạp chí khoa học chuyên ngành đầu tiên của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam và đất nước trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam.

Nhiều tạp chí trong Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam có tuổi đời gần 50 năm như Tạp chí KHXH Việt Nam mà tiền thân của nó là Tạp chí ba thứ tiếng Nga - Anh – Pháp, Tạp chí nghiên cứu Kinh tế, Tạp chí nghiên cứu Đông Nam Á, Tạp chí khảo cổ học, tạp chí Nghiên cứu Văn hóa,... Các tạp chí trong Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam ngày càng lớn mạnh cùng với sự phát triển không ngừng của lĩnh vực KHXH đất nước.

Lịch sử 71 năm hình thành và phát triển của các Tạp chí của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam  không phải là dài trong tiến trình 100 năm hình thành và phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, sự chỉ đạo sâu sát của Đảng ủy và Lãnh đạo Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, các Tạp chí trong Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã không ngừng nỗ lực, phấn đấu, khắc phục mọi khó khăn để vươn lên, phát triển về mọi mặt; từng bước xây dựng tổ chức, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, gắn với đẩy mạnh hoạt động xuất bản, nâng cao chất lượng nội dung nghiên cứu, tăng trang và tăng kì, phục vụ đắc lực, kịp thời và hiệu quả những nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ nghiên cứu khoa học trong mỗi giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam.

Chức năng của các tạp chí là công bố, giới thiệu và thông tin những kết quả nghiên cứu về những vấn đề lý luận và thực tiễn trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn trong và ngoài nước; tuyên truyền, phổ biến quan điểm, đường lối đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước; bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Các tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đều là các tạp chí đầu ngành và có uy tín cao của đất nước trong việc công bố các công trình nghiên cứu lí luận và thực tiễn về KHXH và nhân văn của các học giả trong và ngoài nước. Đến nay, các tạp chí đã đăng tải hàng nghìn bài viết thuộc lĩnh vực KHXH và nhân văn, phục vụ đắc lực cho công tác nghiên cứu, tư vấn chính sách... góp phần thúc đẩy sự nghiệp cách mạng văn hóa tư tưởng, nghiên cứu khoa học và giáo dục - đào tạo của đất nước, đồng thời, đã góp phần tích cực vào việc cung cấp những cơ sở lí luận và thực tiễn để Đảng và Nhà nước hoạch định các chính sách trong bối cảnh đất nước ta đang tích cực tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế, đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước.

Các  tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam là tấm gương phản chiếu tương đối sâu sát và cập nhật một phần những hoạt động nghiên cứu thuộc lĩnh vực KHXH và nhân văn của Việt Nam, công bố những thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học trong nước thuộc nhiều chuyên ngành của lĩnh vực KHXH và nhân văn như: Triết học, Chính trị học, Xã hội học, Kinh tế học, Luật học, Tâm lý học, Lịch sử, Khảo cổ học, Dân tộc học,  Ngôn ngữ học, Văn học, Văn hóa học,...

Các bài viết được đăng tải trên các tạp chí chủ yếu là những kết quả nghiên cứu mới của các học giả Việt Nam, trong đó có nhiều nhà khoa học có uy tín, là chuyên gia đầu ngành ở lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; các lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước. Nhiều bài viết nghiên cứu đăng tải trên các tạp chí đã làm sảng tỏ những vấn đề về lịch sử dân tộc và đất nước Việt Nam về giá trị truyền thống và chủ nghĩa yêu nước Việt Nam qua những biến cố lịch sử,... Trong những năm Đổi mới, Tạp chí đã đăng nhiều công trình nghiên cứu về kinh tế, xã hội, giáo dục, khoa học, công nghệ, môi trường... và nhiều chủ đề khác. Bước vào kỷ nguyên mới- kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, các tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam bám sát chức năng nhiệm vụ, có những đóng góp thiết thực, hiệu quả cho sự nghiệp chung.

Các tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam quan tâm đến việc phân tích, luận giải những vấn đề thực tiễn chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước; đưa kết quả nghiên cứu khoa học vào phục vụ đời sống xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.  Ngoài việc công bố các công trình nghiên cứu khoa học mang tính chất tổng kết lý luận, các tạp chí còn có nhiều bài phân tích, lý giải những vấn đề cấp bách do cuộc sống đặt ra như về đổi mới tư duy, về công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa và bảo vệ môi trường, về tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội, về dân chủ, công bằng, tự do, phát triển bền vững;...

Là một cơ quan nghiên cứu hàng đầu quốc gia, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam và các tạp chí khoa học của mình đã cung cấp cho xã hội một khối lượng tri thức khoa học phong phú, đa dạng và chất lượng cao trong các lĩnh vực KHXH và nhân văn. Các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm đều nằm trong danh mục các tạp chí được Hội đồng Giáo sư Nhà nước tính điểm cao theo các ngành/liên ngành.

Thực hiện Quyết định số 362/QĐ-TTg ngày 03/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025; Thực hiện tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã hoàn thành sáp nhập, hợp nhất các đơn vị cấu thành theo Nghị định số 32/2025/NĐ-CP ngày 25/02/2025 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, sắp xếp lại hệ thống tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm còn 21 tạp chí khoa học.

Kết luận: Trong lịch sử 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam, các tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã trải qua lịch sử 71 năm xây dựng và phát triển đáng tự hào. Tiếp nối trang sử đó, các tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam ngày càng trưởng thành và phát triển về mọi mặt cùng với sự phát triển lớn mạnh của đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Các thế hệ cán bộ, nhà khoa học, biên tập viên, nhà báo và người lao động trong các tạp chí của Viện Hàn lâm qua các thời kỳ bằng lao động sáng tạo, kỷ cương, đoàn kết và trách nhiệm góp phần xuất bản các công trình nghiên cứu đạt chất lượng cao trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, cung cấp cho Đảng và Nhà nước trong hoạch định chiến lược, chính sách xây dựng và phát triển đất nước.

Bối cảnh thể giới nhiều biết động khó lường, cơ hội và thử thách đan xen, các tạp chí của Viện Hàn lâm cần tiếp tục nỗ lực nhiều hơn. Với sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, sự hỗ trợ của các đối tác trong và ngoài nước, các tạp chí của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển nhanh và bền vững, thực hiện tốt sứ mệnh của nền báo chí cách mạng và khoa học, góp phần tích cực vào công cuộc phát triển ngành KHXH và nhân văn của đất nước./.