Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một sự kiện vĩ đại, một trang sử chói lọi nhất của lịch sử dân tộc Việt Nam trong thế kỷ 20. Dưới sự lãnh đạo tài tình của Đảng Cộng sản đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn thể dân tộc Việt Nam đã nhất tề đứng lên lật đổ chính quyền thực dân, phong kiến, xóa bỏ ách thống trị hơn 80 năm của thực dân Pháp, giành lại chính quyền về tay nhân dân, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới của đất nước, kỷ nguyên độc lập dân tộc tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Lịch sử dân tộc Việt Nam là bản anh hùng ca bất diệt, ghi dấu những trang vàng chói lọi trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Trong đó, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một trong những mốc son chói lọi nhất. Dưới sự lãnh đạo thiên tài của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, nhân dân ta đã vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa – Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc: kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Cách mạng Tháng Tám không chỉ mang ý nghĩa trọng đại đối với dân tộc ta mà còn có ảnh hưởng sâu rộng đến phong trào cách mạng thế giới, trở thành nguồn cổ vũ to lớn đối với các dân tộc bị áp bức trong cuộc đấu tranh giành độc lập. Thắng lợi đó cũng khẳng định chân lý: dưới sự lãnh đạo của một Đảng cách mạng chân chính, khi toàn dân đoàn kết một lòng, dân tộc dù nhỏ bé vẫn có thể làm nên kỳ tích vĩ đại.

Trải qua gần 80 năm, tinh thần Cách mạng Tháng Tám vẫn tỏa sáng, soi đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta. Trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay, những bài học từ Cách mạng Tháng Tám tiếp tục được vận dụng sáng tạo, tạo nên những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, đưa đất nước ta ngày càng phát triển, uy tín và vị thế quốc tế ngày càng được nâng cao.

1.  Cách mạng tháng Tám – mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc

Đầu thế kỷ XX, dân tộc ta sống trong ách nô lệ của thực dân Pháp và phong kiến tay sai. Rất nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra nhưng đều thất bại, con đường giải phóng dân tộc rơi vào bế tắc. Trong bối cảnh đó, sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập đã mở ra bước ngoặt quyết định.

Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945) tạo nên những biến động to lớn. Phát xít Nhật kéo vào Đông Dương, nhân dân ta phải chịu cảnh “một cổ hai tròng”. Nạn đói khủng khiếp năm 1945 đã làm gần 2 triệu đồng bào chết đói, khiến mâu thuẫn dân tộc và giai cấp thêm sâu sắc. Trước tình hình đó, Đảng ta đã kịp thời đề ra đường lối đúng đắn: tập trung nhiệm vụ giải phóng dân tộc, phát động cao trào kháng Nhật cứu nước, chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa.

Tháng 8 năm 1945, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh vô điều kiện. Chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim rệu rã, bộ máy cai trị thực dân - phong kiến tan rã. Nhận định thời cơ “ngàn năm có một” đã đến, ngày 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập. Ngày 16/8, Quốc dân Đại hội Tân Trào họp, thông qua Lệnh tổng khởi nghĩa, 10 chính sách lớn của Việt Minh và bầu Ủy ban Dân tộc Giải phóng do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Chỉ trong vòng 15 ngày, từ 14 đến 28/8/1945, toàn dân tộc đã nhất tề vùng dậy. Hàng loạt tỉnh, thành giành chính quyền nhanh chóng. Ngày 19/8, Hà Nội giành thắng lợi, mở đầu cho cao trào cả nước. Ngày 25/8, Sài Gòn và hầu hết các địa phương đều giành chính quyền về tay nhân dân. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Sự thành công của cuộc cách mạng đã đập tan ách thống trị thực dân, phong kiến hàng thế kỷ, thành lập nên nhà nước độc lập và đã tác động, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc của nhiều nước trên thế giới.

2. Vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng và của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám trước hết bắt nguồn từ sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngay từ khi mới thành lập, Đảng đã khẳng định con đường giải phóng dân tộc là: giành độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là sự lựa chọn mang tính quyết định, phân biệt cách mạng Việt Nam với những con đường cải lương hay dựa vào sự giúp đỡ bên ngoài. Đảng nhấn mạnh: chỉ có giải phóng dân tộc bằng lực lượng của chính mình, kết hợp sức mạnh toàn dân tộc với xu thế cách mạng thế giới, thì dân tộc Việt Nam mới có thể thoát khỏi ách nô lệ.

Chính vì vậy, Đảng đã khẳng định sứ mệnh lịch sử của mình: giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và CNXH, gắn cách mạng giải phóng dân tộc với cách mạng XHCN. Đảng đã tập hợp, giác ngộ, tổ chức nhân dân thành lực lượng cách mạng hùng mạnh. Đặc biệt, trong thời khắc quyết định, Đảng đã kịp thời chớp lấy thời cơ, phát động toàn dân khởi nghĩa.

Một trong những thành công lớn của Đảng là xây dựng được lực lượng cách mạng rộng rãi. Đảng chủ trương đoàn kết tất cả các tầng lớp nhân dân yêu nước, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc, miễn là có chung mục tiêu đánh đuổi thực dân, phong kiến, giành độc lập dân tộc.

Một trong những thành công lớn của Đảng là xây dựng được lực lượng cách mạng rộng rãi. Đảng chủ trương đoàn kết tất cả các tầng lớp nhân dân yêu nước, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc, miễn là có chung mục tiêu đánh đuổi thực dân, phong kiến, giành độc lập dân tộc.

Từ chủ trương đó, nhiều tổ chức cách mạng quần chúng đã ra đời, tiêu biểu là Mặt trận Việt Minh. Đây là hình thức tổ chức sáng tạo, quy tụ mọi lực lượng yêu nước, biến sức mạnh phân tán thành sức mạnh tổng hợp. Dưới ngọn cờ Việt Minh, nhân dân cả nước đã được giác ngộ, được tổ chức, trở thành lực lượng hùng hậu trong cuộc tổng khởi nghĩa Tháng Tám.

Đảng ta đã chuẩn bị kiên trì và lâu dài cho cách mạng. Về chính trị, Đảng lãnh đạo nhân dân xây dựng các tổ chức cứu quốc, phát triển cơ sở cách mạng ở khắp nơi, đặc biệt ở nông thôn – nơi chiếm đại đa số dân cư. Về quân sự, Đảng đã tổ chức lực lượng vũ trang cách mạng như Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, Cứu quốc quân, tiến tới hợp nhất thành Việt Nam Giải phóng quân năm 1945.

Các đội vũ trang này vừa chiến đấu, vừa tuyên truyền, gây dựng cơ sở cách mạng, tạo thế và lực cho cuộc tổng khởi nghĩa. Đây là minh chứng rõ rệt cho tầm nhìn chiến lược và sự lãnh đạo bài bản của Đảng trong việc chuẩn bị cho thời cơ cách mạng.

Cuộc cách mạng thành công có sự đóng góp to lớn của chủ tịch Hồ Chí Minh - nhà lãnh tụ thiên tài của dân tộc. Người là hiện thân của trí tuệ, bản lĩnh, ý chí kiên cường của dân tộc Việt Nam. Hồ Chí Minh đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn - con đường cách mạng vô sản. Người nêu cao tư tưởng “lấy dân làm gốc”, đặt lợi ích dân tộc lên trên hết. Với tầm nhìn chiến lược, Người đã dự đoán chính xác thời cơ và đưa ra quyết định tổng khởi nghĩa kịp thời, bảo đảm thắng lợi.

Người đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn. Trong bối cảnh đầu thế kỷ XX, khi các phong trào yêu nước liên tục thất bại, Hồ Chí Minh đã dày công tìm đường cứu nước. Năm 1911, Người ra đi tìm đường giải phóng dân tộc. Sau nhiều năm hoạt động ở nước ngoài, năm 1920, Hồ Chí Minh đã tiếp nhận và truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, khẳng định rằng: chỉ có cách mạng vô sản mới giải phóng được dân tộc bị áp bức.

Sự lựa chọn ấy đã mở ra con đường mới cho dân tộc Việt Nam, đưa cách mạng nước ta thoát khỏi tình trạng bế tắc. Đây cũng là nền tảng lý luận và thực tiễn để sau này dẫn đến thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám.

Một trong những đóng góp lớn nhất của Hồ Chí Minh là nghệ thuật chớp thời cơ. Người đã theo dõi sát sao tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là diễn biến của Chiến tranh thế giới thứ hai.

Ngay khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, Hồ Chí Minh đã nhận định: “Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới, dù phải hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập. “ Nhờ sự chỉ đạo kịp thời của Người, Đảng và nhân dân ta đã không bỏ lỡ thời cơ “ngàn năm có một”, phát động tổng khởi nghĩa toàn dân.

Tại Tân Trào tháng 8/1945, Hồ Chí Minh đã trực tiếp chỉ đạo Quốc dân Đại hội, thông qua Lệnh Tổng khởi nghĩa và quyết định thành lập Ủy ban Giải phóng dân tộc. Người không chỉ là nhà lãnh đạo chính trị mà còn là người khơi dậy niềm tin, cổ vũ tinh thần chiến đấu của toàn dân.

Vai trò lãnh đạo của Hồ Chí Minh trong Cách mạng Tháng Tám không chỉ nằm ở những quyết định chiến lược mà còn ở tầm vóc đạo đức, nhân cách, trí tuệ. Người là ngọn cờ quy tụ khối đại đoàn kết dân tộc, là niềm tin vững chắc để nhân dân sẵn sàng đứng lên đấu tranh. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là minh chứng hùng hồn cho vai trò lãnh đạo vĩ đại của Hồ Chí Minh.

3. Vận dụng sáng tạo bài học Cách mạng Tháng Tám trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế  

Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 chính là Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khơi dậy và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Dưới ngọn cờ độc lập, nhân dân Việt Nam không phân biệt giai cấp, tôn giáo, lứa tuổi, cùng chung một ý chí: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Sức mạnh đó đã biến thành bão táp cách mạng, quét sạch ách nô lệ hàng thế kỷ, đưa dân tộc ta bước vào kỷ nguyên mới.

Từ bài học ấy, Đảng ta luôn xác định đoàn kết dân tộc là chiến lược lâu dài, là nguồn sức mạnh to lớn để vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công”. Chính vì vậy, trong suốt tiến trình cách mạng, dù ở bất kỳ giai đoạn nào, yếu tố đoàn kết luôn giữ vai trò then chốt, quyết định sự tồn tại và phát triển của đất nước.

Bước vào thời kỳ đổi mới từ năm 1986, Việt Nam đứng trước muôn vàn khó khăn: khủng hoảng kinh tế - xã hội kéo dài, lạm phát phi mã, đời sống nhân dân vô cùng gian khổ, quan hệ quốc tế bị bao vây cấm vận. Trong hoàn cảnh ngặt nghèo đó, chỉ có sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân mới có thể tạo nên bước ngoặt. Đảng ta đã kịp thời đề ra đường lối đổi mới, phát huy trí tuệ và sức sáng tạo của toàn dân, từ đó mở ra chặng đường phát triển mới.

Trên thực tế, bài học đoàn kết đã được vận dụng sáng tạo trong nhiều lĩnh vực:

- Về kinh tế: Nhà nước ban hành nhiều chính sách khuyến khích mọi thành phần kinh tế cùng phát triển, từ doanh nghiệp nhà nước, tập thể đến tư nhân và đầu tư nước ngoài. Nhờ đó, sức sản xuất được giải phóng, kinh tế tăng trưởng liên tục, đời sống nhân dân từng bước được nâng cao, tăng trưởng liên tục, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Việt Nam từ một nước nghèo nàn trở thành nền kinh tế năng động, quy mô GDP năm 2024 đạt trên 430 tỷ USD.

- Về xã hội: tỷ lệ nghèo giảm mạnh, chất lượng cuộc sống nhân dân được nâng cao, giáo dục - y tế được cải thiện, chỉ số HDI tăng ổn định.

- Về chính trị: Khối đại đoàn kết toàn dân tộc được thể chế hóa bằng Hiến pháp và pháp luật, thể hiện qua vai trò nòng cốt của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Tất cả các giai tầng xã hội đều có cơ hội tham gia đóng góp ý kiến, xây dựng đường lối, chính sách, giữ vững ổn định, phát huy dân chủ, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

- Về Quốc phòng - an ninh: bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, giữ môi trường hòa bình để phát triển.

- Về đối ngoại: Việt Nam thực hiện chính sách đối ngoại “đa phương hóa, đa dạng hóa”, bạn bè khắp năm châu, sẵn sàng hợp tác với tất cả các nước trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền. Đây cũng là một biểu hiện sinh động của tinh thần đoàn kết, không chỉ trong phạm vi dân tộc mà còn mở rộng ra cộng đồng quốc tế, quan hệ ngoại giao rộng mở, hội nhập quốc tế sâu rộng, nhiều lần đảm nhiệm vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, chủ nhà của các sự kiện quốc tế quan trọng.

KẾT LUẬN

Cách mạng Tháng Tám 1945 là trang sử chói lọi, là niềm tự hào vô tận, là nguồn sức mạnh tinh thần vô giá của dân tộc Việt Nam. Thắng lợi đó khẳng định vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, khẳng định sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.

Ngày nay, trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế, tinh thần Cách mạng Tháng Tám vẫn tỏa sáng, thôi thúc chúng ta vững bước trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Với niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng, vào sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, chúng ta tin tưởng rằng dân tộc Việt Nam nhất định sẽ thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng một đất nước “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, sánh vai cùng các cường quốc năm châu.