Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tháng Tám năm 1945, nhân dân Việt Nam đã đứng lên lật đổ ách thống trị của phát xít Nhật, giành lại quyền độc lập tự do cho dân tộc. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mạng Tháng Tám đã lật đổ nền quân chủ mấy mươi thế kỷ, đã đánh tan xiềng xích thực dân gần 100 năm, đã đưa chính quyền lại cho nhân dân, đã xây nền tảng cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, độc lập, tự do, hạnh phúc. Đó là một cuộc thay đổi cực kỳ to lớn trong lịch sử của nước ta”[1].

• Giá trị, tầm vóc vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã lật đổ hoàn toàn ách thống trị hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, phát xít tàn bạo, chấm dứt sự tồn tại của chế độ phong kiến ở nước ta; thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước.

Cách mạng Tháng Tám cũng gắn liền với sự ra đời của một nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Từ đây, dân tộc Việt Nam bước vào một kỷ nguyên mới phát triển rực rỡ nhất trong lịch sử dân tộc: Kỷ nguyên độc lập, tự do gắn liền với CNXH.

Sự ra đời của Nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam không chỉ là cuộc cải biến xã hội vĩ đại của lịch sử dân tộc Việt Nam mà của cả lịch sử phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các dân tộc bị áp bức chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên thế giới.

“Đối với phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi là tấm gương, là nguồn cổ vũ cho các quốc gia - dân tộc đang mất độc lập tự do ở châu Á, châu Phi và Mỹ La-tinh, nhất là các nước láng giềng noi theo. Khẳng định vị thế, giá trị thời đại của thắng lợi này, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Cách mạng Tháng Tám thắng lợi đã làm cho chúng ta trở nên một bộ phận trong đại gia đình dân chủ thế giới. Cách mạng Tháng Tám có ảnh hưởng trực tiếp và rất to đến hai dân tộc bạn là Miên và Lào. Cách mạng Tháng Tám thành công, nhân dân hai nước Miên, Lào cùng nổi lên chống đế quốc và đòi độc lập”. “Đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 mang tầm vóc thời đại, góp phần to lớn vào phong trào đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ của nhân loại; giáng một đòn chí mạng vào nền móng của chủ nghĩa thực dân cũ ở vị trí xung yếu nhất; cùng với Liên Xô, các lực lượng tiến bộ trên thế giới và quân đồng minh đánh đổ chủ nghĩa thực phát xít, giữ vững hòa bình cho khu vực và trên thế giới. Tinh thần của chiến thắng lịch sử. Do đó, cũng là chiến thắng chung của các nước trên bán đảo Đông Dương, chiến thắng của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, của phong trào đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ xã hội trên toàn thế giới”. (Hà Sơn Thái, 2019).

Khái quát đầy đủ ý nghĩa thắng lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”.

• Ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đối với giáo dục thế hệ trẻ hiện nay

 Giá trị lịch sử, giá trị nhân văn, chính trị, tinh thần và tư tưởng của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến hôm nay vẫn tiếp tục soi sáng con đường phát triển của dân tộc và sự nghiệp xây dựng tổ quốc. Cách mạng Tháng Tám trở thành nguồn cảm hứng về mặt lịch sử và chính trị, với ý nghĩa là dù một dân tộc nhỏ bé, bị áp bức nhiều thập kỉ, nhưng khi khát vọng độc lập tự do kết của dân tộc đó gặp được định hướng lãnh đạo đúng đắn thì có thể thành công xoay chuyển được vận mệnh dân tộc. Việc học tập, thấm nhuần và vận dụng sáng tạo những giá trị trường tồn ấy vào công tác giáo dục thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay là rất quan trọng.

Thế hệ trẻ ở đây được hiểu là bao gồm những người trong độ tuổi thanh thiếu niên và thanh niên. Cụ thể hơn, thế hệ trẻ thường được hiểu là nhóm người trong độ tuổi từ 15 đến 30 tuổi. Họ là những người đang ở giai đoạn phát triển mạnh mẽ về thể chất, trí tuệ và tinh thần, có nhiều ước mơ, hoài bão và khát vọng cống hiến cho xã hội.

Thế hệ trẻ là lực lượng lao động chủ lực, là chủ nhân hiện tại và tương lai của đất nước, vì vậy việc tuyên truyền về lòng yêu nước, hun đúc lý tưởng cách mạng, bản lĩnh chính trị vững vàng cho thế hệ trẻ là điều rất quan trọng và cần thiết.

Trãi qua 80 năm, nhiều thế hệ đã sinh và lớn lên trên lãnh thổ Việt Nam Từ thế hệ ông cha là những người làm nên Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đến thế hệ đã tham gia hai cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp, chống và chống Đế quốc Mỹ, tiếp đó là thế hệ đã xây dựng đất nước, đưa đất nước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập. Từ thế hệ này nối tiếp thế hệ khác đã tiếp nối, kế thừa truyền thống, tinh thần của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 để vun đắp tinh thần yêu nước và phấn đấu xây dựng tổ quốc ngày càng giàu mạnh.

 Khi còn ngồi trên ghế nhà trường, thế hệ trẻ được học và tìm hiểu về lịch sử Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Những bài học lịch sử về cuộc cách mạng là tiền đề để thế hệ trẻ có được kiến thức và hiểu biết về lịch sử đất nước, lịch sử dân tộc trãi qua mấy mươi năm.

Việc hiểu biết và thấm nhuần giá trị Cách mạng Tháng Tám giúp thế hệ trẻ có niềm tin vững chắc vào con đường cách mạng mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn. Chính niềm tin và bản lĩnh chính trị sẽ là cơ sở để tạo nên lập trường tư tưởng vững vàng, không dao động trước các luận điệu xuyên tạc, âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch đang có những hành động chống phá thành quả của Cách mạng.

Lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, khát vọng cống hiến vì tổ quốc vì nhân dân, những phẩm chất cao đẹp từ thế hệ cha ông đã làm nên Cách mạng Tháng Tám là động lực tinh thần vô giá cho thế hệ trẻ hôm nay. Đó cũng là nguồn gốc hình thành lý tưởng sống cao đẹp cho thế hệ trẻ. Thanh thiếu niên hôm nay được sinh ra trong hòa bình, được hưởng thụ những thành quả của Cách mạng Tháng Tám và hai cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của cha ông, họ sẽ sống và xây dựng, cống hiến cho đất nước bằng tất cả sức lực và trí tuệ của mình.

Cách mạng Tháng Tám còn là một bài học về tinh thần đoàn kết dân tộc. “Giáo dục cho thế hệ trẻ tinh thần đoàn kết dân tộc, cùng chung ý chí, cùng chung khát vọng, vượt mọi khó khăn gian khổ, hi sinh cho thắng lợi của cách mạng. Trong Cách mạng Tháng Tám, ở thời điểm khó khăn nhất, tất cả mọi người Việt Nam đã phát huy tinh thần đại đoàn kết dân tộc, đồng tâm hiệp lực, bất chấp mọi hy sinh gian khổ, nhất tề đứng dậy tham gia khởi nghĩa giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, một Nhà nước của dân, do dân, vì dân đầu tiên ở Đông Nam Á”. (Phạm Quốc Quyết, 2023). Mỗi một thanh thiếu niên, thanh niên đều là một phần của nhân dân, sống có hoài bão và lý tưởng, cố gắng học tập tiến bộ, làm việc tích cực để tạo dựng cuộc sống tốt đẹp, cống hiến cho xã hội, xây dựng đất nước ngày càng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.

Ý chí cách mạng, tinh thần bất khuất và khát vọng cống hiến từ thế hệ đi trước trong Cách mạng Tháng Tám sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ hôm nay. Để cho thế hệ trẻ Việt Nam khắc phục những khó khăn, vượt qua những cám dỗ trong cuộc sống, vươn lên làm chủ vận mệnh của mình, cũng đồng thời làm chủ vận mệnh của đất nước, đưa đất nước vươn lên trở thành một đất nước phát triển sánh vai các cường quốc năm châu như lời Bác Hồ dạy.

[1] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự Thật, Hà Nội, 2011.