Những hạn chế của mô hình tăng trưởng hiện nay

Mặc dù có tiến bộ về tăng trưởng và hội nhập kinh tế quốc tế, đa số nền kinh tế châu Phi vẫn tăng trưởng theo chiều rộng, dựa vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, giá trị gia tăng nội địa thấp, năng suất lao động cải thiện chậm và mức độ đa dạng hóa hạn chế. Suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu tiếp tục làm giảm hiệu quả các ngành kinh tế chủ lực, đặc biệt là nông nghiệp và khai khoáng, trong khi năng lực thể chế và công cụ quản lý tài nguyên dựa trên dữ liệu còn yếu khiến chi phí môi trường khó được kiểm soát. Quá trình chuyển đổi số diễn ra không đồng đều càng làm gia tăng bất bình đẳng nội khối. Những hạn chế này cho thấy, nếu thiếu một chiến lược chuyển đổi mô hình phát triển mang tính tích hợp, châu Phi có nguy cơ rơi vào quỹ đạo tăng trưởng thấp, dễ tổn thương và kém bền vững.  

Kinh tế xanh và chuyển đổi số trong chiến lược phát triển dài hạn

Kinh tế xanh ở châu Phi được xem là mô hình phát triển tổng hợp, tập trung vào sử dụng hiệu quả tài nguyên, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao khả năng chống chịu trước các cú sốc, với trọng tâm là năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững, quản lý nước và kinh tế tuần hoàn. Chuyển đổi số đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa các mục tiêu này thông qua cải thiện thu thập và phân tích dữ liệu, nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy các mô hình kinh doanh chi phí thấp và giúp vượt qua hạn chế về hạ tầng truyền thống. Sự kết hợp giữa kinh tế xanh và chuyển đổi số vì vậy mang ý nghĩa chiến lược trong việc tái tổ chức nền kinh tế theo hướng dựa trên tri thức, kỹ năng và đổi mới sáng tạo

Những điểm nghẽn chính trong triển khai thực tiễn

Mặc dù có tiềm năng lớn, việc triển khai kinh tế xanh gắn với chuyển đổi số tại châu Phi vẫn gặp nhiều điểm nghẽn, chủ yếu về nguồn lực tài chính, năng lực thể chế và chất lượng nguồn nhân lực. Ở nhiều quốc gia, chính sách môi trường, công nghệ và phát triển kinh tế còn thiếu cách tiếp cận tổng thể, làm hạn chế sự phối hợp và hiệu quả lan tỏa. Khoảng cách về kỹ năng số và kỹ năng xanh tiếp tục là thách thức lớn; lực lượng lao động trẻ đông đảo chỉ trở thành lợi thế khi được đào tạo phù hợp, nếu không sẽ tạo áp lực cho thị trường lao động và hệ thống xã hội. Tuy nhiên, những hạn chế này cũng cho thấy dư địa cải cách đáng kể, mở ra cơ hội để châu Phi tận dụng chuyển đổi xanh và số nhằm tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng linh hoạt và bền vững hơn

Định hướng chính sách trong thời gian tới

Trong giai đoạn tới, kinh tế xanh và chuyển đổi số cần được xác định là hai trụ cột gắn kết trong chiến lược phát triển của châu Phi, với trọng tâm là xây dựng nền tảng dài hạn về nguồn nhân lực, thể chế và hạ tầng, thay vì các dự án đơn lẻ. Ưu tiên nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo kỹ năng số và kỹ năng xanh, kết hợp tăng cường năng lực quản trị và ứng dụng công nghệ số trong hoạch định chính sách, sẽ giúp nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực và tính minh bạch. Việc triển khai nhất quán mô hình phát triển xanh gắn với chuyển đổi số có thể tạo động lực tăng trưởng mới và giảm dần sự phụ thuộc vào các mô hình phát triển kém bền vững trước đây.

Kinh tế xanh gắn với chuyển đổi số không chỉ là một lựa chọn phát triển, mà là con đường tất yếu để châu Phi tái cấu trúc mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, bao trùm và dựa trên tri thức. Thành công của quá trình này phụ thuộc vào khả năng kết hợp hiệu quả giữa cải cách thể chế, đầu tư vào con người và ứng dụng công nghệ một cách chiến lược. Nếu được triển khai nhất quán, mô hình phát triển xanh – số có thể trở thành động lực quan trọng giúp châu Phi vượt qua các hạn chế truyền thống và nâng cao vị thế trong nền kinh tế toàn cầu.

 Tài liệu tham khảo

1. African Development Bank (AfDB), African Economic Outlook 2024–2025: Mobilising Green Finance and Digital Transformation for Africa’s Growth.

2. World Bank, Africa’s Green Recovery: Pathways to Sustainable, Inclusive and Resilient Growth.Washington, DC: World Bank Group, 2024