Phát biểu đề dẫn Hội thảo, TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, thế giới đang bước vào một giai đoạn biến động sâu sắc, đa chiều và khó dự báo. Đồng thời, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đặc biệt là sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh đang làm thay đổi căn bản mô hình tăng trưởng, phương thức quản trị quốc gia và cấu trúc nền kinh tế thế giới.

Trong bối cảnh đó, vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao với quy mô nền kinh tế không ngừng mở rộng. Tuy nhiên, yêu cầu phát triển nhanh và bền vững, khát vọng vươn mình, trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục đổi mới tư duy, tìm kiếm các động lực tăng trưởng mới và tạo ra những đột phá chiến lược mới, mạnh mẽ hơn.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, thực tiễn phát triển thời gian qua cũng cho thấy nhiều hạn chế, thách thức lớn cần được nhìn nhận khách quan, nghiêm túc như việc hoàn thiện thể chế phát triển còn hạn chế; Tăng trưởng kinh tế chưa đạt mức tiềm năng; Kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ; Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa thực sự trở thành động lực then chốt.

Đề cập đến đột phá chiến lược về thể chế trong tham luận “Đột phá chiến lược về thể chế để phát triển nhanh và bền vững đất nước trong kỷ nguyên mới”, GS.TS. Võ Khánh Vinh – Nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, cho rằng đổi mới thể chế là đột phá mang tính nền tảng, quyết định khả năng phát huy hiệu quả của hai đột phá còn lại bao gồm, đột phá về phát triển nhân lực chất lượng cao và hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội. Đồng thời đây cũng là động lực then chốt đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững trong kỷ nguyên mới. Có thể khẳng định rằng, đột phá phát triển thể chế chính là chìa khóa mở ra không gian phát triển mới, tạo động lực nội sinh mạnh mẽ, nâng cao sức mạnh mềm và năng lực cạnh tranh quốc gia, qua đó bảo đảm cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Với bài tham luận về “Đột phá phát triển kết cấu hạ tầng, phục vụ mục tiêu phát triển đất nước” TS. Phí Vĩnh Tường – Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, cho rằng ngoài 11 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu do Đảng ta xây dựng, vẫn bổ sung một số giải pháp bao gồm (i) Bổ sung nội dung “phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường sắt tiêu chuẩn (khổ 1.435mm); (ii) Bổ sung nội dung “Đột phá phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và các trung tâm R&D quốc gia” trong nhiệm vụ “đột phá phát triển khoa học; (iii) Tách nội dung liên quan đến kết cấu hạ tầng kinh tế số và kinh tế biển ra khỏi nội dung “nhiệm vụ phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, khai thác hiệu quả không gian phát triển mới, lấy đô thị làm động lực phát triển vùng và đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới với các giải pháp cụ thể trong mỗi nhiệm vụ” và đặt thành một mục mới là “Đột phá phát triển hạ tầng kinh tế số và kinh tế biển”.

Bàn về nguồn nhân lực ở Việt Nam, PGS.TSKH. Lương Đình Hải – Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Con người với tham luận “Nguồn nhân lực và giải pháp đột phá phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của bối cảnh mới ở nước ta hiện nay” đã chỉ ra rõ các hạn chế về nguồn nhân lực của Việt Nam. Theo đó, nguồn nhân lực còn thiếu kỹ năng thực chất; thiếu trầm trọng lao động kỹ thuật lành nghề; hệ thống giáo dục– đào tạo kém hiệu quả; thể chế phát triển nguồn nhân lực chưa đồng bộ, chậm đổi mới;… Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cần cải cách giáo dục– đào tạo; hoàn thiện thể chế và cơ chế đặc thù thu hút nhân tài, chuyên gia; ưu tiên phát triển nhân lực số; Xây dựng thể chế và thị trường lao động linh hoạt, tự do cơ động và hội nhập.

Để đẩy mạnh đột phá về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo , PGS. TS. Bùi Quang Tuấn – Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã trình bày tham luận “Một số giải pháp chủ yếu đẩy mạnh đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo”, theo PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, đổi mới tư duy là điều kiện tiên quyết, đổi mới thể chế chỉ có thể thành công bằng đổi mới tư duy. Bên cạnh đó, cần có cơ chế đột phá phù hợp và việc tổ chức thực thi các cơ chế cũng đóng nhiệm vụ quan trọng không kém. Điều kiện về hạ tầng, nguồn lực cho KH&CN luôn là các điều kiện đi kèm cần thiết dẫn đến đột phá về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trong phiên thảo luận, các đại biểu đều nhất trí rằng các hạn chế đã được nêu trong hội thảo đã được Chính phủ nhìn nhận dựa trên nhiều góc độ khác nhau, các hạn chế ấy đã được quyết liệt khắc phục bằng cách tháo gỡ các điểm nghẽn và tạo động lực phát triển. Bên cạnh đó, đổi mới về tư duy và đổi mới trong hành động là yếu tố quan trọng để thúc đẩy ba đột phá chiến lược. Ngoài ra, cần nhấn mạnh về cơ chế thực thi, thực thi phải gắn với thực tiễn, với các điều kiện, cơ sở hiện tại. Cuối cùng, con người là trọng tâm cho quá trình phát triển, đột phá.

Phát biểu tổng kết Hội thảo, TS Nguyễn Đình Chúc, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, bày tỏ sự trân trọng và đánh giá cao những ý kiến trao đổi thẳng thắn, sâu sắc từ các đại biểu, chuyên gia và nhà khoa học. Kết quả của hội thảo là nguồn tư liệu khoa học quý báu, góp phần tiếp tục bổ sung và hoàn thiện các giải pháp đột phá chiến lược và đóng góp cho việc hoạch định chính sách và quản trị quốc gia phục vụ cho các mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn tới.