Tham dự Hội nghị có TS. Phan Chí Hiếu, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Viện Hàn lâm, chủ trì Hội nghị; các Phó Chủ tịch: TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Bí thư Đảng ủy và PGS.TS. Nguyễn Đức Minh, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, cùng thủ trưởng các đơn vị thuộc, trực thuộc Viện Hàn lâm (Thủ trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ, vùng Nam Bộ và vùng Tây Nguyên tham dự theo hình thức trực tuyến).

Phát biểu khai mạc Hội nghị, TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm cho biết Hội nghị được tổ chức nhằm lấy ý kiến của Thủ trưởng các đơn vị để thống nhất rà soát chức năng, nhiệm vụ công tác, thiết kế bộ máy tổ chức cũng như tiến độ việc thực hiện sáp nhập, hợp nhất của một số đơn vị theo Nghị định số 108/2022/NĐ-CP ngày 28/12/2022 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Hàn lâm (Nghị định số 108/2022/NĐ-CP). Trước đó, Viện Hàn lâm đã ban hành Công văn số 220/KHXH-TCCB ngày 16/02/2023 và Kế hoạch số 520/KH-KHXH ngày 22/3/2023 về triển khai thực hiện Nghị định số 108/2022/NĐ-CP. Cho đến nay việc triển khai Kế hoạch tại các đơn vị cơ bản theo đúng lộ trình, tuy nhiên không ít đơn vị gặp khó khăn, vướng mắc cần được tháo gỡ. Chủ tịch Viện Hàn lâm đề nghị tại Hội nghị này, Thủ trưởng các đơn vị đóng góp ý kiến thẳng thắn, khách quan trên tinh thần xây dựng, trong đó trung thảo luận một số vấn đề sau: (i) Rà soát chức năng nhiệm vụ, tránh chồng lấn giữa các đơn vị, nếu có thì quy định đơn vị nào thực hiện chính, đơn vị nào có trách nhiệm phối hợp; (ii) Các đơn vị cấp phòng/trung tâm phải đáp ứng các điều kiện để duy trì hoạt động (có từ 7 viên chức và 02 mảng công tác trở lên); (iii) Phân cấp đơn vị ban hành quy định tổ chức và hoạt động; quy chế phối hợp giữa các đơn vị; (iv) Hợp nhất các đơn vị theo lộ trình.

Thay mặt Ban Tổ chức - Cán bộ, ThS. Ngô Tiến Phát, Phó Trưởng ban Ban Tổ chức - Cán bộ báo cáo quá trình thẩm định, đánh giá việc thực hiện kế hoạch thực hiện Nghị định số 108/2022/NĐ-CP. Báo cáo nêu rõ, trong số 28 đơn vị trực thuộc xây dựng dự thảo quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị báo cáo Viện Hàn lâm (qua Ban Tổ chức - Cán bộ thẩm định), có 23 đơn vị tổ chức, sắp xếp lại để tinh giản được 42 tổ chức  cấp phòng, 05 đơn vị đề nghị giữ nguyên cơ cấu tổ chức do tính chất, đặc thù hoạt động, mặc dù chưa đủ từ 7 người làm việc là viên chức trở lên/phòng; các đơn vị phải sắp xếp, sáp nhập trong năm 2023 (4 đơn vị) và năm 2024 (4 đơn vị) đang tiến hành các trình tự để xây dựng Đề án hợp nhất, tổ chức lại và xây dựng quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị mới theo quy định của Nghị định số 108/2022/NĐ-CP; Về tên gọi các phòng/trung tâm nghiên cứu khoa học và ứng dụng nghiên cứu khoa học được căn cứ vào phương án sắp xếp và đề nghị của từng đơn vị cụ thể để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của đơn vị và nhiệm vụ, quyền hạn của từng tổ chức cấp phòng cấu thành cơ cấu tổ chức của đơn vị đó; Có 07 đơn vị đề nghị giữ nguyên tên gọi của 02 phòng là Phòng Hành chính tổng hợp và Phòng Quản lý khoa học hoặc Phòng Quản lý khoa học và Hợp tác quốc tế, hay Phòng Quản lý khoa học – thư viện; Tên gọi của Tạp chí được giữ nguyên như hiện tại để thực hiện nhiệm vụ theo tôn chỉ, mục đích của Giấy phép hoạt động tạp chí; Ngoài ra, Học viện Khoa học xã hội chưa có báo cáo và đề án sắp xếp, tổ chức lại cơ cấu tổ chức; Viện Nghiên cứu Kinh thành chưa có báo cáo đánh giá kết quả tổ chức và hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ…

Phát biểu trao đổi tại Hội nghị, đa số các đại biểu đều nhất trí thực hiện nghiêm túc Nghị định số 108/2022/NĐ-CP trên nguyên tắc thực hiện sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, giảm các đầu mối cấp phòng, phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước, quy định của pháp luật và định hướng phát triển của Viện Hàn lâm; Khắc phục tình trạng manh mún về tổ chức, phân định rành mạch chức năng, nhiệm vụ giữa các đơn vị trên cơ sở kế thừa hợp lý các quy định trước đây, tránh sự xáo trộn lớn; các phòng/trung tâm trong cơ cấu tổ chức của đơn vị đáp ứng các tiêu chí thành lập phòng theo quy định pháp luật hiện hành. Về việc sáp nhập các phòng chức năng chuyên môn, giúp việc: quản lý khoa học, hợp tác quốc tế và tổ chức cán bộ, hành chính, văn thư… thành một phòng chuyên môn thực thi các vị trí việc làm chuyên môn, nghiệp vụ dùng chung và vị trí việc làm hỗ trợ, phục vụ vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau do có sự khác biệt và đặc thù hoạt động ở mỗi đơn vị.

Nhiều ý kiến đề xuất trước mắt khi chưa xây dựng, thẩm định, phê duyệt đề án vị trí việc làm, Viện Hàn lâm sớm có văn bản giao chỉ tiêu biên chế, hợp đồng lao động tạm thời cho các đơn vị thuộc và trực thuộc. Về tổ chức, cơ cấu phòng, PGS.TS. Nguyễn Huy Hoàng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á cho rằng đối với cách đặt tên phòng cần xác định cách tiếp cận phù hợp, căn cứ nội dung nghiên cứu theo quốc gia, khu vực. Trao đổi về chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị, theo PGS.TS. Bùi Minh Trí, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh thành cho rằng, Viện Hàn lâm cần sớm xây dựng chiến lược phát triển Viện Hàn lâm, từ đó có định hướng phát triển cho từng đơn vị và trên cơ sở đó việc xây dựng chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị sẽ được cụ thể hơn, đặc biệt tránh được sự chồng lấn không đáng có như hiện nay. Cùng quan điểm trên, theo PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Con người cho rằng, Viện Hàn lâm cần xây dựng chiến lược phát triển để phát triển nguồn nhân lực, có đội ngũ nghiên cứu khoa học hùng mạnh, bên cạnh việc thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao thì cần tránh trường hợp chảy máu chất xám như tình hình đang diễn ra tại một số bộ, ngành…

Phát biểu kết luận Hội nghị, đồng chí Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Viện Hàn lâm Phan Chí Hiếu cảm ơn các đại biểu đã có những phát biểu hết sức thẳng thắn, trách nhiệm và sâu sắc, đồng thời đề nghị Ban Tổ chức - Cán bộ tổng hợp đầy đủ các ý kiến phát biểu, đề xuất phương án cụ thể, có giải trình tiếp thu hoặc bảo lưu rõ ràng, khẩn trương báo cáo Lãnh đạo Viện Hàn lâm trên cơ sở đó tiếp tục thực hiện các bước đúng quy trình. Một số nội dung cơ bản được thống nhất triển khai, thực hiện tại Hội nghị được Chủ tịch Viện Hàn lâm chỉ ra:

Thứ nhất, thống nhất nhận thức là công việc quan trọng, là dịp để chúng ta rà soát một cách tổng thể, có chức năng, nhiệm vụ rõ ràng, là điều kiện để triển khai hiệu quả Nghị định số 108/2022/NĐ-CP. Tuy nhiên, tuyệt đối tránh quan niệm có sẵn con người rồi thì phải duy trì tổ chức, cái này không hoàn toàn đúng mà cần tuân thủ theo quy định của pháp luật

Thứ hai, thống nhất rà soát và sắp xếp lại mô hình tổ chức trong bối cảnh khó khăn: (i) Chưa có chiến lược phát triển Viện Hàn lâm (tuy nhiên, đã có Quy hoạch định hướng phát triển Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 - Quyết định số 492/QĐ-TTg ngày 13/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ); (ii) Công tác tổ chức cán bộ vẫn còn nhiều bất cập, đề án vị trí việc làm chưa có, chưa phê duyệt, chỉ tiêu biên chế, số lượng người làm việc chưa giao, rất nhiều vị trí làm việc ở dạng ký hợp đồng dài hạn hoặc một năm, trong khi đó theo quy định hợp đồng lao động thì không được tính là biên chế của tổ chức cấp phòng.

Thứ ba, thực hiện đúng chủ trương đường lối của Đảng, quy định của pháp luật trong việc sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, viên chức. Cố gắng vận dụng theo đúng quy định trên cơ sở đồng lòng, nhất trí, tránh có những ý kiến trái chiều tại những diễn đàn khác nhau. Đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế của Viện Hàn lâm như có tính tới định hướng phát triển của Viện Hàn lâm và của các Viện trong thời gian tới; Kế thừa phát triển, hạn chế những xáo trộn lớn ảnh hưởng tới việc thực hiện nhiệm vụ, tuyệt đối tránh mẫu thuẫn mất đoàn kết.

Thứ tư, thống nhất phương án Chủ tịch Viện Hàn lâm ban hành quyết định về quy định chức năng nhiệm vụ quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị. Đối với quy định tổ chức và hoạt động của đơn vị như: chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức cấp phòng, việc phối hợp giữa các phòng với nhau; cơ chế hoạt động, mối quan hệ trong Viện, giữa Viện với Viện Hàn lâm và với các đơn vị trong Viện Hàn lâm … do Thủ trưởng đơn vị quyết định.

Chủ tịch Viện Hàn lâm đề nghị Thủ trưởng các đơn thuộc và trực thuộc thực hiện nghiêm túc một số công việc sau:

Thứ nhất, các đơn vị thuộc diện phải rà soát, khẩn trương hoàn chỉnh báo cáo và gửi cho Ban Tổ chức - Cán bộ; các đơn vị thuộc diện sắp xếp trong năm 2023 và năm 2024 phải hoàn thành và trình phê duyệt Đề án theo kế hoạch, trong đó quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của đơn vị mới, cơ cấu tổ chức, bố trí nhân sự của các phòng. Trong trường hợp cần đẩy nhanh tiến độ so với quy định Nghị định số 108/2022/NĐ-CP thì cần trao đổi giữa lãnh đạo và cấp ủy đơn vị, khi đã thống nhất thì tổ chức lấy ý kiển của toàn thể viên chức và người lao động và các nội dung công việc khác đảm bảo đúng quy định và phù hợp với tình hình thực tế.

Thứ hai, về mô hình tổ chức, đề nghị các đơn vị thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên cũng có thể cân nhắc từng trường hợp cụ thể mang tính đặc biệt, nhưng sớm có phương án bổ sung biên chế để đảm bảo đúng quy định của pháp luật; Mô hình tổ chức thống nhất có sự tương đối nhưng không cứng nhắc, không bắt buộc tất cả các Viện phải giống nhau.

Thứ ba, đối với Học viện KHXH, ngoài quyết định quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức, cần xây dựng quy chế tổ chức và hoạt động của Học viện KHXH trình Hội đồng Học viện xem xét, ban hành đảm bảo đúng quy định của Luật Giáo dục Đại học.

Thứ tư, các đơn vị đã hoàn tất phương án và không có vấn đề phát sinh, vướng mắc cần sớm trình Chủ tịch Viện Hàn lâm để ký quyết định ban hành

Thứ năm, đề nghị thủ trưởng các đơn vị hết sức quan tâm tới công tác tổ chức - cán bộ, trong đó chú trọng việc quản lý, sử dụng chặt chẽ, hiệu quả đội ngũ viên chức, người lao động theo đúng quy định và thắt chặt kỷ luật lao động; Quan tâm đến cơ cấu lại đội ngũ viên chức; Xác định tỷ lệ phù hợp giữa lực lượng nghiên cứu viên với lực lượng lao động phục vụ nghiên cứu.

Thứ sáu, giao cho Ban Tổ chức - Cán bộ tiếp thu báo cáo của các đơn vị, chủ động phát hiện những nội dung chồng lấn giữa các đơn vị, để từ đó có phương án giải quyết kịp thời. Trong trường hợp cần thiết có thể xây dựng khung quy chế tổ chức và hoạt động mẫu để các đơn vị căn cứ vào đó xây dựng quy chế cho đơn vị. Tổng hợp đầy đủ các ý kiến và sớm hoàn thành phương án thẩm định trình Đảng ủy và Lãnh đạo Viện Hàn lâm phê duyệt, ký ban hành trong tháng 9/2023./.

Nguyễn Minh Hồng