Tham dự Hội thảo về phía Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới có TS. Phạm Anh Tuấn, Phó Viện trưởng điều hành; TS. Hà Thị Hồng Vân, Phó Viện trưởng cùng toàn thế nhà nghiên cứu và viên chức của Viện.

Hội thảo vinh dự được tiếp đón đại biểu là đại diện một số Bộ, ngành, các chuyên gia kinh tế, nhà khoa học, đại diện cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan thông tấn báo chí.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Phạm Anh Tuấn, Phó Viện trưởng điều hành nhiệt liệt chào mừng sự tham dự của các đại biểu, nhà khoa học và chuyên gia. Đồng thời cho biết, Hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ Đề tài cấp Bộ “Khảo sát tác động kinh tế-xã hội của các dự án năng lượng tái tạo đối với người dân miền Trung và Tây Nguyên” do TS. Hà Thị Hồng Vân, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới làm chủ nhiệm - Đây là một trong những chủ đề rất quan trọng đối với Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới trước bối cảnh Việt Nam đang tích cực chuyển dịch sang sử dụng năng lượng sạch.

TS. Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh, năng lượng tái tạo đang nổi lên như một giải pháp thay thế quan trọng cho các nguồn năng lượng truyền thống, giúp các quốc gia đạt được hai mục tiêu then chốt: giảm phụ thuộc vào nguồn năng lượng truyền thống và tài nguyên từ một số quốc gia nhất định; đồng thời góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu – những thách thức toàn cầu ngày càng gia tăng.

TS. Hà Thị Hồng Vân cũng phát biểu, trong dòng chảy chung của thế giới, Việt Nam đã và đang phát triển năng lượng tái tạo mới một cách tích cực và nhanh chóng. Theo báo cáo của Tổ chức Năng lượng thế giới, Việt Nam hiện đứng đầu khu vực về tốc độ phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng gió và năng lượng mặt trời – hai lĩnh vực mà chúng ta có tiềm năng rất lớn. Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách về năng lượng tái tạo mới để biến tiềm năng thành hiện thực, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội quốc gia. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần lưu ý rằng, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận về mặt kinh tế, quá trình triển khai các dự án năng lượng mới cũng một số tác động đến đời sống và sinh kế của người dân tại những khu vực có hoạt động khai thác và phát triển năng lượng, từ thay đổi trong sử dụng đất, tác động tới môi trường sống cho đến những xáo trộn về sinh kế và văn hóa cộng đồng – tất cả đều cần được đánh giá một cách khách quan và toàn diện. Đây cũng chính là mục tiêu trọng tâm của Đề tài nghiên cứu cấp Bộ mà Viện đang thực hiện và kỳ vọng được làm sáng tỏ trong khuôn khổ hội thảo này.

Tại Hội thảo, các đại biểu được nghe 06 bài tham luận do các diễn giả: TS. Nguyễn Đình Hòa và ThS. Nguyễn Thu Hương, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới; TS. Nguyễn Đình Đáp, Viện Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững; ThS. Hoàng Thị Thanh Hương, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Gia Lai; ThS. Nông Bằng Nguyên, Viện Dân tộc học và Tôn giáo học trình bày, tập trung các nhóm vấn đề chính: (i) Chính sách phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam; (ii) Cơ chế chính sách của Việt Nam về chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi xanh trong các doanh nghiệp; (iii) Kinh nghiệm quốc tế về phát triển điện mặt trời và điện gió; (iv) Đánh giá tình hình phát triển điện mặt trời và điện gió ở tỉnh Gia Lai; (v) Đánh giá tác động kinh tế-xã hội của các dự án điện mặt trời và điện gió đối với các hộ gia đình ở 3 tỉnh Quảng Trị, Ninh Thuận và Gia Lai; (vi) Đóng góp của các dự án năng lượng tái tạo đối với sự phát triển kinh tế-xã hội cho tỉnh Sóc Trăng.

Đề cập đến tiềm năng và thực trạng phát triển năng lượng tái tạo ở Việt Nam, TS. Nguyễn Đình Hòa cho biết, Việt Nam có nhiều tiềm năng về năng lượng tái tạo như năng lượng điện mặt trời và năng lượng điện gió, bên cạnh đó có nguồn năng lượng sinh khối. Kể từ năm 2018, Việt Nam đã thu hút đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực năng lượng tái tạo. Tính đến ngày cuối năm 2024, tổng công suất lắp đặt điện từ năng lượng tái tạo đạt khoảng 49.014,875MW. Việt Nam đứng đầu các nước ASEAN về công suất lắp đặt điện năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, năng lượng tái tạo hiện vẫn còn chiếm tỷ trọng tương đối thấp, ngoài ra việc chuyển dịch sang năng lượng tái tạo xanh, sạch hơn còn chậm so với xu hướng chung của thế giới… Thị trường năng lượng tái tạo Việt Nam đang phát triển nóng trong khi quản lý nhà nước và hạ tầng truyền tải năng lượng chưa theo kịp.

Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi xanh trong các doanh nghiệp, TS. Nguyễn Đình Đáp cho rằng, cần giải quyết nhanh, dứt điểm và hợp lý, hợp tình với các dự án năng lượng tái tạo có vướng mắc về thủ tục đầu tư, giá FIT (Biểu giá điện hỗ trợ là công cụ chính sách được thiết kế để thúc đẩy đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo); Giảm gánh nặng đàm phán giá điện của EVN (Tập đoàn Điện lực Việt Nam) với từng dự án điện năng lượng tái tạo; Đối với điện mặt trời mái nhà có quy mô nhỏ cần có thêm chính sách khuyến khích về bán điện dư; Tăng cường năng lực các địa phương trong xét duyệt, chọn nhà thầu và quản lý dự án năng lượng tái tạo; Ban hành các quy định cụ thể hơn về giao khu vực khảo sát, giao phát triển dự án điện gió ngoài khơi; Thực hiện cơ chế điều chỉnh giá điện linh hoạt các yếu tố đầu vào theo Quyết định số 05/2024/QĐ-TTg và thúc đẩy thành lập thị trường điện bán buôn và bán lẻ…

Chia sẻ về tính hiệu quả về kinh tế - xã hội đối với phát triển năng lượng tái tạo tại tỉnh Gia Lai, bà Hoàng Thị Thanh Hương, Ban Tuyên giáo và Dân vận tỉnh Gia Lai cho rằng, việc phát triển năng lượng tái tạo này sẽ góp phần khai thác có hiệu quả tiềm năng phát triển của tỉnh, phát huy nguồn lực đất đai, đảm bảo hiệu quả đầu tư, tăng kết cấu hạ tầng nông thôn; Làm tăng nguồn thu ngân sách trên địa bàn hàng năm (với 1 MW điện mặt trời đưa vào vận hành sẽ nộp ngân sách Nhà nước khoảng 300 triệu đồng/năm; Với 1 MW điện gió đưa vào vận hành sẽ nộp ngân sách Nhà nước khoảng 580 triệu đồng/năm) góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế cũng như phát triển kinh tế - xã hội của địa phương…

Đồng quan điểm với bà Hoàng Thị Thanh Hương, ông Vũ Ngọc Đỉnh, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Techpal cho rằng, các dự án năng lượng tái tạo góp phần giải quyết công ăn việc làm và tạo nguồn thu từ thuế cho địa phương; Phát triển nền nông nghiệp địa phương theo mô hình công nghệ cao; Sản xuất và tiêu thụ các nông sản địa phương giúp người nông dân tránh phải giải cứu nông sản; đồng thời giảm nhiệt độ nhà xưởng, tăng giá trị thương hiệu các sản phẩm, bảo vệ môi trường.

Trong phiên thảo luận, bên cạnh những tác động tích cực, đa số các chuyên gia đều cho rằng, việc phát triển năng lượng tái tạo cũng có những ảnh hưởng nhất định đến môi trường và xã hội. Các turbin gió với tần số rung và độ ồn khi hoạt động sẽ có những ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sinh thái cũng như cuộc sống của những người dân tại khu vực lân cận; Nguy cơ tiềm tàng giải phóng các hóa chất độc hại từ modul Pin mặt trời do có chứa một số chất độc hại nếu các tấm Pin quang điện bị cháy…

Phát biểu kết luận Hội thảo, TS. Phạm Anh Tuấn, Phó Viện trưởng điều hành Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, bày tỏ sự trân trọng và đánh giá cao những ý kiến trao đổi thẳng thắn, sâu sắc từ các đại biểu, chuyên gia và nhà khoa học. Trong khuôn khổ Hội thảo, các tham luận đã không chỉ tập trung vào các vấn đề mang tính toàn cầu mà còn phân tích cụ thể những tác động gắn với đời sống, sinh kế của người dân tại các địa phương có dự án năng lượng tái tạo.

Theo TS. Phạm Anh Tuấn, những nội dung được chia sẻ tại Hội thảo hôm nay chính là nguồn tư liệu khoa học quý báu, cung cấp thêm thông tin, dữ liệu và căn cứ thực tiễn giúp nhóm thực hiện đề tài hoàn thiện nội dung nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện hơn. Đồng thời, những góc nhìn đa chiều tại Hội thảo cũng mở ra nhiều hướng nghiên cứu chuyên sâu, có thể được tiếp tục triển khai trong thời gian tới./.