Sáng 29/12/2025 tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm) long trọng diễn ra phiên khai mạc Diễn đàn khoa học năm 2025 với chủ đề “Quản lý phát triển kinh tế – xã hội Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số”. Diễn đàn có sự tham dự của đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý đến từ các bộ, ngành, viện nghiên cứu, trường đại học trong cả nước.

Phát biểu khai mạc và đề dẫn Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, nhấn mạnh: chuyển đổi số không chỉ là quá trình ứng dụng công nghệ, mà là một cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện về tư duy phát triển, mô hình quản trị và phương thức tổ chức xã hội, có ý nghĩa quyết định đối với con đường phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chuyển đổi số – động lực chiến lược của phát triển quốc gia

Theo GS.TS. Lê Văn Lợi, Việt Nam đang đứng trước một giai đoạn phát triển có tính bước ngoặt lịch sử. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự bùng nổ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và Internet vạn vật đang tái định hình sâu sắc nền kinh tế, cấu trúc xã hội và phương thức quản trị quốc gia. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số đã trở thành mệnh lệnh phát triển, không còn là sự lựa chọn.

Chủ tịch Viện Hàn lâm khẳng định, Đảng và Nhà nước ta đã sớm nhận thức rõ vai trò then chốt của chuyển đổi số và coi đây là một trong những đột phá chiến lược quan trọng hàng đầu. Từ Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đến Chương trình Chuyển đổi số quốc gia theo Quyết định số 749/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, và đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, đều thống nhất khẳng định: phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là động lực chủ yếu để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất và đổi mới phương thức quản trị quốc gia.

Theo GS.TS. Lê Văn Lợi, chuyển đổi số không phải là mục tiêu tự thân, mà là phương tiện để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Vấn đề cốt lõi đặt ra hiện nay là làm thế nào để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực nâng cao chất lượng quản lý phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm tăng trưởng bao trùm, bền vững và không để ai bị bỏ lại phía sau.

Nhận diện thách thức và điểm nghẽn trong quản lý phát triển

Trên cơ sở tổng hợp 28 tham luận khoa học gửi tới Diễn đàn, Chủ tịch Viện Hàn lâm đánh giá, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số. Chính phủ số có bước tiến rõ rệt; kinh tế số trở thành động lực tăng trưởng mới với tốc độ tăng trưởng vượt trội; xã hội số ngày càng lan tỏa sâu rộng trong đời sống nhân dân.

Tuy nhiên, GS.TS. Lê Văn Lợi cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức mang tính hệ thống đang đặt ra đối với công tác quản lý phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh chuyển đổi số. Đó là sự chưa tương thích giữa mô hình quản lý truyền thống với yêu cầu của kinh tế số; những khoảng trống thể chế trước sự xuất hiện của các hình thái kinh tế – xã hội mới; nguy cơ gia tăng bất bình đẳng số giữa các vùng, nhóm xã hội; cùng với các thách thức ngày càng phức tạp về an ninh, chủ quyền số và bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Đặc biệt, Chủ tịch Viện Hàn lâm đã nhấn mạnh đến ba điểm nghẽn lớn đang cản trở tiến trình chuyển đổi số quốc gia, gồm: hạ tầng và dữ liệu chưa đồng bộ; nguồn nhân lực và kỹ năng số còn hạn chế; thể chế và cơ chế điều phối liên ngành chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, và cho rằng: Nếu không sớm tháo gỡ các điểm nghẽn này, chuyển đổi số khó có thể phát huy đầy đủ vai trò là động lực phát triển.

Từ tầm nhìn chiến lược đó, GS.TS. Lê Văn Lợi cho rằng, quản lý phát triển kinh tế – xã hội trong kỷ nguyên số đòi hỏi đổi mới căn bản tư duy quản trị, chuyển từ mô hình quản lý dựa trên kinh nghiệm sang mô hình quản trị dựa trên dữ liệu, khoa học và đổi mới sáng tạo. Dữ liệu cần được nhìn nhận như một loại tài nguyên mới, một lực lượng sản xuất mới của nền kinh tế tri thức.

Gợi mở định hướng chính sách và trọng tâm thảo luận

Để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, Chủ tịch Viện Hàn lâm đề nghị Diễn đàn tập trung thảo luận sâu một số vấn đề trọng tâm: làm thế nào để chuyển đổi số thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng; xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch, hiệu quả; bảo đảm nguyên tắc “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong xã hội số; và xây dựng hạ tầng số vừa mở, vừa an toàn, bảo đảm chủ quyền dữ liệu quốc gia.

GS.TS. Lê Văn Lợi Chủ tịch Viện Hàn lâm khẳng định, chuyển đổi số là sự nghiệp của toàn xã hội, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, cơ sở nghiên cứu và người dân. Trong đó, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam có trách nhiệm quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học, tư vấn chính sách, góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển kinh tế – xã hội trong kỷ nguyên số.

Với tinh thần khoa học nghiêm túc, trách nhiệm và đổi mới, Diễn đàn khoa học năm 2025 được kỳ vọng sẽ tạo ra những luận giải sâu sắc, những kiến nghị thiết thực, góp phần hiện thực hóa các chủ trương, đường lối lớn của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số quốc gia, vì mục tiêu phát triển nhanh, bền vững và thịnh vượng của đất nước.