Hội thảo là hoạt động khoa học có ý nghĩa quan trọng, nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, đồng thời tiếp tục khẳng định vai trò nền tảng của khoa học – trong đó có khoa học xã hội và nhân văn – đối với yêu cầu phát triển nhanh và bền vững kinh tế – xã hội ở các địa phương trong giai đoạn mới.

Tham dự và chủ trì Hội thảo có GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Chủ nhiệm Chương trình; TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; PGS.TS. Nguyễn Văn Minh, Viện trưởng Viện Dân tộc học và Tôn giáo học.

Hội thảo còn có sự tham dự của đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc Viện Hàn lâm.

Phát biểu khai mạc và đề dẫn Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi nhấn mạnh, trong bối cảnh thế giới và khu vực đang có những biến đổi nhanh chóng, phức tạp và khó lường, yêu cầu phát triển nhanh và bền vững được đặt ra ngày càng cao đối với mỗi quốc gia cũng như từng địa phương. Thực tiễn đó cho thấy vai trò nền tảng của khoa học – bao gồm cả khoa học xã hội và nhân văn – ngày càng trở nên quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề phát triển dài hạn.

Chủ tịch Viện Hàn lâm dẫn lại việc Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Nghị quyết lấy năm 2022 là Năm quốc tế về khoa học cơ bản vì sự phát triển bền vững, qua đó khẳng định khoa học là nền tảng của phát triển bền vững. Việt Nam là một trong những quốc gia khởi xướng sáng kiến này, thể hiện rõ cam kết mạnh mẽ đối với phát triển bền vững dựa trên tri thức khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.

Ở trong nước, các Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định rõ yêu cầu nâng cao vai trò của khoa học xã hội và nhân văn trong việc cung cấp luận cứ khoa học cho hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước. Trên cơ sở đó, Chính phủ đã giao cho Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam những nhiệm vụ trực tiếp, đòi hỏi Viện Hàn lâm không chỉ tập trung nghiên cứu các vấn đề cơ bản mà còn phải chú trọng hơn nữa việc gắn nghiên cứu với thực tiễn phát triển kinh tế – xã hội của đất nước và của từng địa phương.

Xuất phát từ yêu cầu đó, trong giai đoạn 2020–2024, Viện Hàn lâm đã triển khai Chương trình “Khoa học xã hội và nhân văn phục vụ phát triển nhanh và bền vững kinh tế – xã hội tại địa phương”, qua đó tạo lập khuôn khổ hợp tác hiệu quả giữa Viện Hàn lâm và các địa phương trên phạm vi cả nước. Thực tiễn triển khai Chương trình cho thấy, khoa học xã hội và nhân văn không chỉ có giá trị về mặt lý luận mà còn có khả năng đóng góp trực tiếp, thiết thực cho quá trình xây dựng và thực thi chính sách phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương; nhiều kết quả nghiên cứu đã được các địa phương tiếp nhận, vận dụng trong công tác quy hoạch, xây dựng chương trình, đề án và hoàn thiện cơ chế, chính sách.

Bước sang giai đoạn 2025–2030, yêu cầu đối với nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn phục vụ phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương đặt ra ở một tầm cao mới. Đây là giai đoạn bản lề trong việc thực hiện các chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, đặc biệt là thực hiện các nghị quyết của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV tới đây. Đồng thời, đây cũng là thời kỳ các địa phương phải triển khai đồng bộ các quy hoạch, chiến lược phát triển theo chính quyền địa phương hai cấp và các đơn vị hành chính mới. Bên cạnh đó, các địa phương sẽ phải đối mặt với những thách thức ngày càng phức tạp như biến đổi khí hậu, già hóa dân số, di cư, chuyển đổi số, yêu cầu phát triển kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, cũng như những tác động từ biến động kinh tế và địa chính trị thế giới và khu vực.

Trong bối cảnh đó, khoa học xã hội và nhân văn cần được đặt đúng vị trí như một nguồn lực tri thức quan trọng, góp phần giúp các địa phương nhận diện đúng vấn đề, hiểu rõ đặc thù phát triển, dự báo xu hướng và lựa chọn các giải pháp phù hợp. Nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn trong giai đoạn 2025–2030 không chỉ dừng lại ở việc mô tả thực trạng, mà cần hướng mạnh hơn vào phân tích cấu trúc, dự báo dài hạn và tư vấn chính sách, qua đó hỗ trợ đắc lực các địa phương phát triển theo hướng bền vững, bao trùm và hài hòa.

Thông qua Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi mong muốn các đại biểu tập trung thảo luận sâu hơn vào một số vấn đề trọng tâm, nhằm làm rõ những câu hỏi then chốt: Thứ nhất, làm thế nào để nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn thực sự xuất phát từ nhu cầu phát triển của địa phương. Thứ hai, làm thế nào để kết quả nghiên cứu được tiếp nhận và sử dụng hiệu quả trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách. Thứ ba, làm thế nào để tăng cường mối liên kết lâu dài, bền vững giữa Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và các địa phương trong bối cảnh mới.

Với tinh thần đó, Ban Tổ chức kỳ vọng các đại biểu, các nhà khoa học và đại diện địa phương tham gia Hội thảo sẽ trao đổi thẳng thắn, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, đồng thời đề xuất những kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện nội dung và phương thức triển khai Chương trình trong giai đoạn tới.

Tại Hội thảo, các đại biểu được nghe các nhà khoa học, chuyên gia uy tín trình bày những tham luận chuyên sâu, tập trung làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn phục vụ phát triển bền vững kinh tế – xã hội tại địa phương. Cụ thể, PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, trình bày tham luận “Một số vấn đề đặt ra về khung lý thuyết phát triển bền vững vùng và địa phương”; TS. Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững, với tham luận “Cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo vệ môi trường trong quá trình phát triển kinh tế nhanh và bền vững”; PGS.TS. Phạm Thị Thúy Nga, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật, trình bày tham luận “Chính quyền địa phương hai cấp và cải cách thủ tục hành chính dựa trên dữ liệu: Những vấn đề pháp lý đặt ra từ thực tiễn triển khai”; và TS. Nguyễn Đình Chúc, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, với tham luận “Cơ chế chính sách đặc thù cho phát triển nhanh, bền vững ở một số địa phương: Thực trạng và kiến nghị”.

Các tham luận trình bày tại Hội thảo góp phần làm sáng rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương, từ khung lý thuyết phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, cải cách thể chế đến xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp với điều kiện cụ thể của từng vùng, từng địa phương.

Những ý kiến trao đổi, đề xuất tại Hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để Ban Chủ nhiệm Chương trình tiếp thu, tổng hợp, phục vụ việc hoàn thiện định hướng nghiên cứu và hợp tác khoa học trong giai đoạn 2025–2030 theo hướng thiết thực, hiệu quả, gắn chặt hơn giữa nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn với yêu cầu phát triển bền vững của đất nước và các địa phương.