Hội thảo tập trung vào hai chủ đề chính: i) Trách nhiệm xã hội và vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng nông thôn mới, và ii) Một số vấn đề về áp dụng pháp luật và hương ước trong quản lí xã hội nông thôn mới.

Ở phiên thứ nhất, bên cạnh các vấn đề lí luận cơ bản về vai trò nông dân trong phát triển nông thôn, các tham luận cũng cố gắng làm rõ vấn đề vai trò chủ thể và trách nhiệm xã hội của cư dân nông thôn từ các chỉ tiêu kinh tế và các chỉ báo xã hội. Vai trò của người nông dân luôn được đề cao trong các chính sách về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Nhìn từ góc độ chính sách, có thể dễ dàng thống nhất về tầm quan trọng của người nông dân trong phát triển kinh tế, nhưng lại tương đối phân tán trong đánh giá vai trò xã hội của nông dân, khiến nông dân trở thành đối tượng thụ nhận chính sách hơn là trở thành trọng tâm, chủ thể trong những chính sách về và dành cho chính họ. Từ đó, các giải pháp chính sách đặt ra là cần có sự đổi mới về chính sách đối với nông dân về mặt xã hội, nhằm kích thích tiềm năng, tính tích cực, chủ động của nông dân trong tổ chức đời sống xã hội; để họ đóng vai trò chủ thể trong xây dựng nông thôn mới, từ đó mới góp phần thúc đẩy trách nhiệm xã hội của nông dân đối với cộng đồng và xã hội. 

Ở phiên thứ hai, các nhà khoa học đã cùng nhau thảo luận về cơ sở lý luận và thực tiễn về giải quyết mối quan hệ giữa pháp luật và hương ước ở nông thôn, cũng như thực trạng chính sách và những vấn đề đặt ra đối với việc áp dụng pháp luật và vận dụng hương ước trong quản lí xã hội nông thôn. Từ một góc nhìn khác, phần trình bày về việc áp dụng pháp luật và hương ước của cư dân nông thôn cũng cho thấy những vấn đề nổi cộm trong quản lý xã hội nông thôn hiện nay như thực trạng tuân thủ pháp luật, hiệu quả của việc xây dựng hương ước đồng loạt ở các xã nông thôn trên toàn quốc. Các đại biểu tham dự Hội thảo cùng trao đổi về giải pháp chính sách nhằm quản lí xã hội trong xây dựng nông thôn mới. Một mặt là giải pháp hướng đến xây dựng các yếu tố quốc gia nhằm tăng cường tính cố kết quốc gia giữa những người dân Việt Nam nói chung; và mặt khác là các giải pháp chính sách có tính hướng vùng, hướng đối tượng nhằm quản lí xã hội dựa trên những đặc thù địa phương.

Trong bối cảnh vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn đang là trọng tâm chính sách và ưu tiên ngân sách của Đảng và Nhà nước, những vấn đề được các chuyên gia đem ra thảo luận từ các góc độ luật học, kinh tế học, xã hội học, văn hóa học, dân tộc học, v.v... thực sự có ý nghĩa cho những giải pháp tổng thể về cơ chế, chính sách cho nông dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới hiện nay./.

PGS.TSKH. Bùi Quang Dũng