Hội nghị có sự tham dự về phía khách mời có: PGS.TS. Trần Thị An, Trưởng ban Ban Quản lý Khoa học; PGS.TS. Nguyễn Văn Minh, Viện trưởng Viện Dân tộc học; PGS.TS. Trần Thị Minh Thi, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới; TS. Trần Hữu Sơn, Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam; PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Phương, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Hà Nội; Về phía Viện Nghiên cứu Văn hóa, có: GS.TS. Nguyễn Xuân Kính, nguyên Viện trưởng, Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam; GS.TS. Lê Hồng Lý, nguyên Viện trưởng, Tổng biên tập Tạp chí Văn hóa dân gian; PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Châm, Viện trưởng; TS.Hoàng Cầm, Phó Viện trưởng; cùng các học giả, nhà nghiên cứu, sưu tầm, quản lý và giảng dạy về văn hóa đến từ các cơ quan khác nhau trong cả nước, các cộng tác viên, học viên và nghiên cứu sinh Khoa Văn hóa học Học viện Khoa học xã hội, cùng toàn thể cán bộ viên chức đã và đang công tác tại Viện Nghiên cứu Văn hóa.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, PGS.TS.Nguyễn Thị Phương Châm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa khẳng định, Hội nghị Thông báo Văn hóa là hoạt động thường niên và đã trở thành diễn đàn khoa học đối với giới nghiên cứu, sưu tầm, giảng dạy và quản lý văn hóa của các viện nghiên cứu, các trường đại học, các cơ quan trên cả nước; diễn đàn để các nhà khoa học công bố những kết quả nghiên cứu mới, chia sẻ những những thành tựu về khoa học trong lĩnh vực nghiên cứu văn hóa trong năm.

Từ trên một trăm tham luận được các học giả hiện đang công tác tại các cơ quan nghiên cứu, quản lý và các trường đại học từ Bắc đến Nam gửi đến, Ban tổ chức đã chọn ra 80 bài tham luận có chất lượng đưa ra Hội nghị, tập trung chủ yếu vào 6 nhóm chủ đề lớn, đó là: 1- Những vấn đề chung (18 tham luận); 2- Nghệ thuật (5 tham luận); 3- Văn hóa tri thức của các tộc người (16 tham luận); 4- Tín ngưỡng lễ hội (21 tham luận); 5- Văn học (13 tham luận); 6- Văn hóa làng (7 tham luận).

Với nhóm chủ đề thứ nhất, các tham luận mang tính tổng luận chung về lĩnh vực nghiên cứu văn hóa; những vấn đề văn hóa đương đại: như văn hóa gia đình, di dân, mạng xã hội, về du lịch văn hóa hay những vấn đề liên quan đến lối sống của giới trẻ hiện nay. Chủ đề thứ hai, thuộc nhóm các bài về nghệ thuật, như: nguồn gốc của ca trù; các loại hình múa hầu đồng, hát then, hoặc hát quan họ trong đời sống đương đại; làn song âm nhạc Hàn Quốc tác động tới giới trẻ hiện nay. Nhóm thứ ba, văn hóa tri thức các tộc người. Nhận diện bản sắc văn hóa, đặc trưng văn hóa các tôc người, các di sản văn hóa tộc người, các vấn đề về bảo tồn di sản văn hóa cũng như việc quản lý, khai thác các di sản văn hóa hiện nay. Nhóm thứ tư, về tín ngưỡng lễ hội. Tìm hiểu các nghi lễ, tín ngưỡng dân gian, nghiên cứu quá trình giao lưu, tiếp biến tôn giáo, tín ngưỡng giữa các cộng động, quá trình bản địa hóa tôn giáo tín ngưỡng tại Việt Nam; vấn đề bảo tồn và phát huy các giá trị tôn giáo, tín ngưỡng, lễ hội truyền thống, phục dựng lễ hội truyền thống trong xã hội đương đại. Nhóm thứ năm, tập trung về tín ngưỡng, biểu tượng trong các thể loại văn học dân gian; so sánh mối quan hệ giữa các tộc người qua thể loại văn học dân gian; tìm hiểu vê văn học dân gian của các quốc gia khác... Nhóm thứ sáu, nhóm văn hóa làng, tập trung các vấn đề về vai trò của vốn xã hội trong việc duy trì làng nghề, luận bàn về giới tinh hoa làng xã hay các vấn đề về mối quan hệ giữa nông thôn – thành thị thông qua việc tái tạo và phục dựng các nghi lễ, không gian thiêng…

Số lượng và chất lượng các tham luận gửi đến cho thấy nghiên cứu văn hóa ngày càng phát triển và có vai trò quan trọng trong mọi mặt của đời sống xã hội, thu hút sự tham gia của nhiều nhà nghiên cứu, đặc biệt là các nhà nghiên cứu trẻ. Việc nghiên cứu văn hóa ngày càng được mở rộng theo hướng đa chiều, đặc biệt là các giá trị văn hóa dân gian, văn hóa truyền thống, lễ hội được đề cao trong xã hội và được ứng dụng vào trong cuộc sống đương đại…

Ban Tổ chức đã chọn ra sáu tham luận được trình bày tại Hội nghị: (1) “Luận bàn Giới tinh hoa làng xã ở người Việt” của PGS.TS Bùi Xuân Đính – TS. Nguyễn Thị Thanh Bình, Viện Dân tộc học; (2) “Văn hóa dân gian ứng dụng trong cuộc sống đương đại” của TS. Trần Hữu Sơn, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam; (3)“Thử nhìn nhận tục treo trâu đến chết trong lễ hội đền Đông Cuông – Tỉnh Yên Bái từ phương diện văn hóa truyền thống của dân tộc Tày” của TS. Đặng Thị Oanh, Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai; (4) “Vai trò của cộng đồng trong phục dựng lễ hội hiện nay” của ThS Trần Văn Hiếu, Viện Văn hóa nghệ thuật Quốc gia Việt Nam; (5) “Thực trạng ảnh hưởng làn sóng Hàn Quốc trong lĩnh vực âm nhạc đối với một bộ phận giới trẻ Hà Nội (Qua trường hợp khảo sát tại 6 Fan Club trên địa bàn Hà Nội” của ThS. Vũ Hồng Vân, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội; (6) “Thực trạng sinh hoạt văn hóa Quan họ ở hai làng Quan họ cổ của Bắc Giang” của TS. Lê Cẩm Ly, Viện Nghiên cứu Văn hóa.

Hội nghị nhận được nhiều ý kiến trao đổi, thảo luận của các đại biểu tham dự. Những ý kiến  trao đổi sẽ góp phần gợi mở những hướng nghiên cứu mới về văn hóa mang tính đa ngành, liên ngành, bao quát thực hành văn hóa đương đại trên cơ sở giữ vững hướng nghiên cứu truyền thống, góp phần vào việc bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa dân tộc./. 

Nguyễn Xuân Khoát