Những nội dung nêu được các chuyên gia, nhà khoa học trong nước và quốc tế dự Hội thảo khoa học quốc tế “Những vấn đề tâm lý của thanh thiếu niên trong bối cảnh hiện nay” đặc biệt chú ý. Hội thảo do Viện Xã hội học và Tâm lý học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm) tổ chức tại Hà Nội vào ngày 5/11/2025, với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên, sinh viên… đến từ các đơn vị nghiên cứu, cơ sở đào tạo trong nước và quốc tế. TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm dự và phát biểu chào mừng Hội thảo.

Phát biểu khai mạc, TS. Đặng Xuân Thanh đã nhiệt liệt chào mừng toàn thể đại biểu và nhấn mạnh: Trong sự nghiệp phát triển đất nước, thanh thiếu niên luôn được xem là lực lượng xung kích của xã hội, là chủ nhân tương lai của đất nước, được Đảng, Nhà nước tin tưởng, kỳ vọng. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy tình hình tâm lý của thanh thiếu niên đang có những biến đổi phức tạp. Sự phát triển của công nghệ, nhịp sống hiện đại, áp lực học tập, cạnh tranh nghề nghiệp, cùng với ảnh hưởng của truyền thông và mạng xã hội đã khiến nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu, trầm cảm, tự kỷ, mất cân bằng cảm xúc... Những hiện tượng tâm lý đó không chỉ là vấn đề cá nhân, mà đã trở thành vấn đề xã hội, phản ánh sự đứt gãy về mặt kết nối giữa cá nhân với cộng đồng, giữa kỳ vọng của xã hội và khả năng thích ứng của thanh thiếu niên trong môi trường đầy biến động. Chính vì vậy, Hội thảo được tổ chức có ý nghĩa quan trọng để các nhà nghiên cứu cùng trao đổi, chia sẻ, phân tích một cách khoa học, toàn diện về thực trạng, nguyên nhân, xu hướng và đặc điểm tâm lý của thanh thiếu niên hiện nay. Qua đó, Hội thảo tìm kiếm những giải pháp khả thi nhằm hỗ trợ, định hướng phát triển bền vững cho thế hệ trẻ, bảo vệ sức khỏe tâm thần và đề xuất khuyến nghị chính sách phát triển thanh thiếu niên trong thời kỳ mới.

Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, PGS.TS. Chu Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Xã hội học và Tâm lý học cho biết: Trong bối cảnh hiện nay, nhiều vấn đề xã hội mới nổi lên đang tác động sâu sắc đến đời sống tâm lý của thanh thiếu niên. Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ áp lực học tập, mối quan hệ bạn bè – gia đình bất lợi, tác động tiêu cực từ môi trường mạng và sự thiếu hụt kiến thức về sức khoẻ tâm thần, dẫn đến những hành vi chứa đựng nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ và tương lai của thanh thiếu niên.

Viện trưởng Chu Văn Tuấn mong muốn các tham luận và trao đổi tập trung làm rõ thực trạng và những yếu tố ảnh hưởng đến vấn đề tâm lý của thanh thiếu niên; chia sẻ các kết quả nghiên cứu trong nước và quốc tế về những vấn đề liên quan đến tâm lý thanh thiếu niên; định hướng các hướng nghiên cứu và giải pháp can thiệp trong tương lai đối với nhóm tuổi này ở Việt Nam và thế giới.

Hội thảo đã nhận được 70 bản tóm tắt tham luận, (trong đó có 4 bản tóm tắt của học giả quốc tế) và 63 tham luận toàn văn. Ban Tổ chức đã lựa chọn 58 bài viết có chất lượng tốt nhất để in trong Kỷ yếu Hội thảo. Tại Hội thảo đã có 12 tham luận được trình bày, liên quan đến những vấn đề nổi bật như: Ứng dụng liệu pháp nhân văn hiện sinh trong can thiệp một ca khủng hoảng hiện sinh; Lo âu học đường ở học sinh THCS tại Việt Nam: nền tảng lý thuyết và phát triển mô hình hỗ trợ; Một số vấn đề lý luận và thực tiễn nghiên cứu tác động của mạng xã hội với sức khoẻ tâm thần vị thành niên; Kiệt sức trong học tập và hội chứng “kẻ mạo danh” ở sinh viên Đại học Ba Lan; Ảnh hưởng phong cách giáo dục của cha mẹ đến cảm nhận hạnh phúc của sinh viên Đại học Sài Gòn; Thực trạng chánh niệm, cảm nhận hạnh phúc và mối tương quan giữa chánh nhiệm và cảm nhận hạnh phúc của thanh niên trên địa bàn thủ đô Hà Nội; Hội chứng tăng động, giảm chú ý ở trẻ vị thành niên 10 -17 tuổi tại Việt Nam; Tác động của vốn tâm lý đến sự sẵn sàng thay đổi hành vi làm việc đổi mới của sinh viên đi làm thêm tại thành phố Hồ Chí Minh; Tiếp cận hệ thống trong khó khăn học tập: nghiên cứu trường hợp điển hình; Liệu pháp nhận thức hành vi trị liệu cho trẻ vị thành niên có rối loạn ám ảnh cưỡng bức: nghiên cứu ca điển hình; Động cơ học tập ở học sinh THPT Hà Nội và các yếu tố liên quan; Mối quan hệ giữa cô đơn và nghiện điện thoại thông minh ở thế hệ trẻ gen Z…

ThS. Nông Thị Hương (Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng) nhận định: lo âu học đường đang trở thành một vấn đề đáng lo ngại ở học sinh trung học cơ sở tại Việt Nam, ảnh hưởng rõ rệt đến sức khoẻ tâm thần, mức độ gắn kết học tập và quá trình phát triển toàn diện của các em. Trong khi nhiều mô hình can thiệp đã được xây dựng và áp dựng hiệu quả tại các quốc gia trên thế giới, thì ở Việt Nam vẫn còn rất thiếu các mô hình can thiệp được điều chỉnh phù hợp với đặc trưng văn hoá và tâm lý lứa tuổi. ThS. Nông Thị Hương đưa ra đề xuất về định hướng triển khai mô hình thí điểm tại các trường đại diện, tổ chức các chương trình bồi dưỡng ngắn hạn cho đội ngũ giáo viên nhà trường, thực hiện các nghiên cứu thực chứng nhằm đánh giá tính khả thi và khả năng thích ứng văn hoá, nhấn mạnh vai trò của phòng ngừa, phát hiện sớm và hỗ trợ phân tầng trong ứng phó với lo âu học đường ở học sinh trung học cơ sở Việt Nam.

Đề cập đến tác động của mạng xã hội với sức khoẻ tâm lý vị thành niên, TS. Trần Thị Cẩm Nhung, Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới chia sẻ: sử dụng internet là một hành vi thực hiện trong trạng thái tĩnh, ít vận động và dễ dẫn đến các nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khoẻ, đặc biệt là sức khoẻ tâm thần. Việc sử dụng mạng xã hội dễ khiến cho vị thành niên rơi vào các tình huống bị “bắt nạt” trên mạng hoặc bị ảnh hưởng bởi các đánh giá tiêu cực trên mạng về bản thân, làm giảm mức độ hài lòng của các em. Tiến sĩ Trần Thị Cẩm Nhung nhận định: Trong thời đại bùng nổ thông tin và sự ứng dụng ngày càng phổ biến của mạng xã hội, những vấn đề tâm lý, tâm thần và các ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội đối với vị thành niên là rất lớn. Vấn đề này cần được quan tâm trong các nghiên cứu và giải pháp chính sách. Bên cạnh đó, rất cần có những can thiệp kịp thời và đúng đắn của cha mẹ và những mạng lưới hỗ trợ xã hội khác như nhà trường, các thể chế chính sách… nhằm phát huy tối đa cơ hội và giảm thiểu các nguy cơ trong quá trình trưởng thành của trẻ vị thành niên.

Theo số liệu từ tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên toàn cầu có khoảng 15% thanh thiếu niên mắc các rối loạn tâm thần nhưng phần lớn không được tiếp cận hỗ trợ phù hợp, cứ 7 người từ 10-19 tuổi thì có một người mắc chứng rối loạn tâm thần, chiếm khoảng 15% gánh nặng bệnh tật toàn cầu. Trong nhóm tuổi này chứng trầm cảm, lo âu, rối loạn hành vi là những chứng bệnh hàng đầu, trong khi tự tử là nguyên nhân tử vong đứng thứ 3 ở độ tuổi từ 15-19. Việc thiếu quan tâm đến sức khoẻ tâm thần ở lứa tuổi này có thể kéo dài hệ quả đến tuổi trưởng thành, làm suy giảm cơ hội sống trọn vẹn và hoà nhập xã hội.

Có thể nhận thấy với những tham luận được trình bày và thảo luận của các chuyên gia và nhà khoa học đã làm rõ được bức tranh toàn diện về sức khoẻ tâm thần, hành vi học tập và sự phát triển tâm lý – xã hội của thanh thiếu niên trong bối cảnh hiện nay. Qua đó, góp phần xây dựng nền tảng lý luận cho việc phát triển năng lực tâm lý tích cực, thúc đẩy sự thích ứng và đổi mới sáng tạo trong học tập, công việc cũng như mối quan hệ xã hội  ở trẻ vị thành niên.

Bên cạnh đó, với những nghiên cứu chuyên sâu, các tham luận cũng đồng thời chỉ ra những hành vi bạo lực, các yếu tố ảnh hưởng tâm lý khác liên quan đến gia đình, phong cách nuôi dậy con, tác động của mạng xã hội, công nghệ, căn tính của thế hệ trẻ, các mô hình trị liệu, can thiệp tâm lý điển hình…đã góp phần làm rõ và sâu sắc hơn chủ đề của Hội thảo.

“Kết quả đạt được của Hội thảo là nguồn tài liệu quý báu, là nguồn cơ sở lý luận quan trọng góp phần phục vụ đắc lực và hiệu quả vào các tư vấn chính sách phát triển thanh thiếu niên trong tương lai”, Viện trưởng Chu Văn Tuấn khẳng định./.