Phát biểu tại Tọa đàm, GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Hàn lâm nhiệm kỳ 2025 – 2030 nhấn mạnh: Tọa đàm hướng đến hai mục tiêu: Thứ nhất, ghi nhận, tổng kết những đóng góp quý báu của các thành viên trong Hội đồng khoa học Viện Hàn lâm về các hướng triển khai Chương trình nghiên cứu tổng thể cấp quốc gia về khoa học xã hội và nhân văn. Bao gồm các đề xuất nghiên cứu và chương trình hành động cụ thể do Viện Hàn lâm thực hiện báo cáo Bộ Khoa học và Công nghệ. Thứ hai, hình thành chiến lược phát triển nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn của Viện Hàn lâm, thông qua các định hướng cụ thể được triển khai trong ngắn, trung và dài hạn nhằm tập trung nguồn lực, phục vụ hiệu quả vào mục tiêu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Hàn lâm đề nghị ý kiến thảo luận tập trung vào từng vấn đề cụ thể như: lý luận về việc thực hiện chiến lược quốc gia về tăng trưởng hai con số; thay đổi trong quản trị quốc gia và địa phương; vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp quốc doanh; các giải pháp lớn về khoa học xã hội nhân văn; vấn đề sử dụng AI trong nghiên cứu, phát triển khoa học xã hội; cách thức ứng phó thiên tai, biến đổi khí hậu; vấn đề sử dụng ngôn ngữ thứ hai trong đời sống xã hội;…hướng tới mục tiêu xây dựng thành công chương trình nghiên cứu tổng thể cấp quốc gia về khoa học xã hội và nhân văn trong kỷ nguyên số.

Điều hành phiên Thảo luận, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm cho rằng đây là những gợi mở quan trọng để Hội đồng Khoa học Viện Hàn lâm có thể tạo ra những chương trình nghiên cứu trọng điểm cấp quốc gia; là cơ hội cho các nhà khoa học tập trung toàn tâm, toàn lực và “sống được với nghề”. Từ đó khẳng định được uy tín cá nhân cũng như góp phần vào việc khẳng định vị trí và tầm vóc của Viện Hàn lâm trong thời gian tới.

Phát biểu tại Toạ đàm, PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Châm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hoá cho rằng: Từ góc độ văn hoá, các nghiên cứu về văn hoá cần phải được đặt trong bối cảnh kỷ nguyên số tập trung vào những biểu đạt văn hoá, bản sắc, lối sống trong môi trường số; Quá trình tái cấu trúc văn hoá tộc người trong bối cảnh môi trường số, đặc biệt là nghiên cứu văn hoá dưới tác động của triển khai chính quyền hai cấp; Tương tác xã hội trong việc triển khai chính quyền hai cấp, văn hoá tiêu dùng, vấn đề tiếp thu văn hoá các vùng, miền (sau sáp nhập)… là những vấn đề mới cần đề xuất trong triển khai các Chương trình nghiên cứu tổng thể về văn hoá trong bối cảnh mới.

Bên cạnh đó cần có chương trình nghiên cứu về văn hoá truyền thống trong kỷ nguyên mới để nhận diện những giá trị nền tảng trong văn hoá dân tộc như: văn hoá làng, văn hóa tín ngưỡng… nhằm nhìn nhận và đánh giá đúng vai trò của văn hoá trong phát triển bền vững, chú trọng yếu tố tích hợp, bao trùm để khám phá các chiều kích của văn hoá trong kỷ nguyên mới…Đây cũng là hướng nghiên cứu liên ngành để các đơn vị nghiên cứu chuyên ngành liên quan có thể tham gia vào thực hiện thành một chương trình nghiên cứu tổng thể.

GS.TS. Đặng Nguyên Anh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm cho rằng công tác dân số và phát triển bền vững (sáp nhập các tỉnh, mở rộng không gian các tỉnh, bố trí dân cư, y tế, môi trường, an ninh quốc gia… đều liên quan đến công tác dân số) là hướng nghiên cứu quan trọng cần được triển khai thực hiện. 

GS.TS. Võ Khánh Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm đề xuất 5 hướng nghiên cứu bao gồm: (1). Thực hiện chương trình nghiên cứu cơ bản, toàn diện về khoa học xã hội; (2). Nghiên cứu về quản trị quốc gia và quản trị địa phương trong bối cảnh cải cách bộ máy hành chính hiện nay; (3). Nghiên cứu về sự tương tác giữa khoa học xã hộ và khoa học công nghệ trong kỷ nguyên phát triển mới; (4). Nghiên cứu về nhà nước và pháp luật trong kỷ nguyên ở phát triển mới; (5). Nghiên cứu về thể chế.

PGS.TS. Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho rằng: Việc tổng kết tinh thần của Đảng và Dân tộc ta sau 40 năm Đổi mới là hướng nghiên cứu quan trọng. Vấn đề nghiên cứu về quản trị quốc gia cũng là hướng nghiên cứu có tính cấp thiết, do đó, cần có các chương trình nghiên cứu tổng thể về hai hướng nghiên cứu này cũng như nghiên cứu về vai trò, vị trí của kinh tế tư nhân…

Theo PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng ban Ban Kinh tế Trung ương: các hướng đề xuất nên có thêm nhánh nghiên cứu về dân số và phát triển; Quản trị quốc gia, quản trị vùng và quản trị địa phương (gắn với thủ đô và gắn với các thành phố trực thuộc Trung ương); Nghiên cứu về các vấn đề quốc tế trong bối cảnh quốc tế mới (liên quan đến chiến lược phát triển quốc gia của các nước); Nghiên cứu văn hoá và con người Việt Nam trong bối cảnh mới; Phát triển nhanh, bền vững và bao trùm; Nghiên cứu về vấn đề năng suất (làm thế nào để tăng năng suất trong tương lai); mô hình phát triển của Việt Nam trong bối cảnh mới; Các mô hình kinh tế mới.

TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm cho rằng các đề xuất cần nhìn thẳng vào thực tế, nghiên cứu cần bám sát chặt chẽ vào Nghị quyết của Đại hội Đảng; có dự báo sát với kế hoạch, tầm nhìn trong 5-10 năm tới; Mục tiêu cần nhìn rộng và xa hơn để thực hiện thành công các chương trình hành động của Viện Hàn lâm. Các đề xuất cần bám sát vào thể chế phát triển, quản trị quốc gia, dân số, phát triển bền vững, văn hoá - con người và các vấn đề quốc tế…

Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế nâng năng lực của Viện Hàn lâm theo hướng chuyển đổi số; Xây dựng bộ CSDL quốc gia dùng chung về khoa học xã hội; Xây dựng Chiến lược phát triển Viện Hàn lâm theo ngắn, trung và dài hạn ưu tiên hướng trọng dụng và thu hút nhân tài…

Có thể khẳng định với những ý kiến thảo luận tâm huyết và trách nhiệm, tọa đàm được xác định là điểm mốc quan trọng để Viện Hàn lâm có thể nâng cao hơn nữa vị thế và vai trò của Viện trong thời gian tới. Phó Chủ tịch Tạ Minh Tuấn cho rằng nên làm chương trình nghiên cứu về nhà nước phúc lợi bởi đây là vấn đề ít được bàn đến trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn, rất cần được đẩy mạnh nghiên cứu để định hình nhà nước phúc lợi của Việt Nam tầm nhìn 200 năm nữa; Xây dựng chương trình mũ cấp quốc gia về khoa học xã hội và nhân văn, trong đó gồm 5-6 chương trình lớn, dưới mỗi chương trình lớn là các đề tài nhánh để bao quát các đề xuất của Hội đồng khoa học Viện Hàn lâm.

Phát biểu kết luận, GS.TS. Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm cho rằng các ý kiến trao đổi tại Tọa đàm là cơ sở quan trọng để Hội đồng Khoa học Viện Hàn lâm xây dựng thành công đề xuất thực hiện nhiệm vụ chương trình nghiên cứu về khoa học xã hội cấp quốc gia, đặc biệt là các vấn đề lớn liên quan đến mô hình quản trị, phát triển kinh tế bao trùm… trong bối cảnh tác động, biến đổi nhanh của kinh tế – xã hội số và yêu cầu hội nhập quốc tế. Kết quả đạt được của Tọa đàm góp phần khẳng định việc thực hiện các Chương trình nghiên cứu tổng thể cấp quốc gia đồng thời có ý nghĩa trong việc khẳng định vai trò chiến lược của Viện Hàn lâm trong phát triển ngành khoa học xã hội và nhân văn, đóng góp có hiệu quả vào công cuộc phát triển bền vững và nâng cao vị thế quốc gia của Viện Hàn lâm trong sự phát triển bền vững của đất nước./.