Hội thảo vinh dự được đón tiếp, TS. Nguyễn Huy Bỉnh, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Văn học; Bà Rosa Maria, Ysobel M.Pareja – Bí thư thứ ba, Phó lãnh sự Đại sứ quán Cộng hòa Philippines cùng nhiều đại biểu, khách quý là các nhà khoa học, giảng viên, nghiên cứu sinh và sinh viên đến từ các trường đại học như: Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Đà Nẵng, Đại học Cần Thơ, Đại học Hùng Vương…

Phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Huy Bỉnh đã nhiệt liệt chào mừng sự có mặt của toàn thể đại biểu và chia sẻ: Hội thảo nằm trong khuôn khổ của Đề tài khoa học cấp Quốc gia do Viện Văn học là đơn vị chủ trì, PGS.TS. Phạm Phương Chi chủ nhiệm được tổ chức với quy mô lớn. Với hướng tiếp cận văn học khu vực Đông Nam Á nhìn từ nhiều góc độ khác nhau, liên quan đến thực tiễn văn học của các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á - một chủ đề được các nhà khoa học đánh giá cao về tính mới, đã quy tụ được sự quan tâm của rất nhiều nhà khoa học từ các trung tâm nghiên cứu lớn về văn học trong cả nước tham dự. Để Hội thảo thu được nhiều kết quả, TS. Nguyễn Huy Bình đề nghị các diễn giả và đại biểu tập trung thảo luận sâu, giải quyết tốt về mặt lý thuyết và thực tiễn theo đúng chủ đề Hội thảo. Đồng thời, gợi mở được những lĩnh vực liên quan đến xây dựng quốc gia ở các nước trong khu vực Đông Nam Á; vận dụng và giải quyết được những vấn đề nổi bật trong tiến trình lịch sử văn học của Việt Nam cũng như của các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á… góp phần xây dựng được hệ chương trình nghiên cứu về mối liên hệ giữa văn học Việt Nam và văn học Đông Nam Á.

Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, PGS.TS. Phạm Phương Chi nhấn mạnh: Văn học Đông Nam Á được giới thiệu ở Việt Nam từ những năm 1980 với nhiều công trình mang tính giáo trình, phổ biến kiến thức và một số công trình mang luận điểm và lập luận đặc trưng của nghiên cứu cơ bản.

Với các học giả chuyên nghiên cứu văn học Đông Nam Á tại Việt Nam, sự hiện diện của một nền văn học độc lập, không bị chi phối hay bị đô hộ bởi một nền văn hóa hay một nền chính trị bên ngoài  là câu hỏi nghiên cứu được các nhà khoa học quan tâm nhất. Theo đó, văn học dân gian, cùng với văn hóa bản địa, được khẳng định là có vai trò nền tảng, trở thành tấm màng lọc, giúp định hướng quá trình tiếp nhận, tương tác với văn hóa, văn học đến từ bên ngoài. Ở một chiều cạnh khác, văn học cổ đại, trung đại, cận hiện đại ở các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á thường được khắc họa trong sự va chạm và thậm chí là chiếm ưu thế so với các “lực ngoại lai” đến từ phương Đông và phương Tây, tuy nhiên các trí thức bản địa đã tiếp thu cái mới, vận dụng truyền thống để tạo nên một phong cách viết riêng, những chủ đề riêng của nền văn học dân tộc mình.

Mục tiêu của Hội thảo là tập trung khám phá văn học Đông Nam Á từ lý thuyết văn học và dân tộc. Câu hỏi nghiên cứu mà Hội thảo hướng tới là: Những tác phẩm và các hiện tượng văn học ở Đông Nam Á đã phản ánh và gia nhập như thế nào vào các vấn đề chính trị - xã hội, lịch sử của các quốc gia Đông Nam Á. Hội thảo hy vọng có thể gợi dẫn người đọc ra khỏi ý niệm "dân tộc" như một phạm trù thuần chính trị hay thuần túy thuộc địa hạt cảm xúc để khơi dậy những tò mò trí tuệ (intellectual curiosity) về lý do tại sao chúng ta có thể cảm thấy gắn bó, thân thuộc với những người tình cờ sống trên cùng một đất nước hơn là những người sống ở nơi khác; tại sao chúng ta có thể cảm thấy đồng điệu về tư tưởng với những người sinh ra trên cùng một đất nước hơn là những người sinh ra ở nơi khác; tại sao có những người sẵn sàng hy sinh bản thân cho những người thuộc cùng về một dân tộc cho dù họ chưa từng gặp mặt (trích ý của nhà lí luận, phê bình Hoa Kì Johnathan Culler).

Theo đó, Hội thảo đã được lắng nghe một số tham luận liên quan đến những vấn đề di cư, giải thuộc địa từ góc nhìn văn học và hành trình kiến tạo bản sắc quốc gia/dân tộc ở Philippines, trường hợp tiểu thuyết "Người đàn bà có 2 cái rốn" của nhà văn Nick Joaquin (Philippines) do TS. Đỗ Thị Hường (Viện Văn học) trình bày; Thơ của Marjorie Evasco (Phippines) và Dư Thị Hoàn (Việt Nam) nhìn từ lý thuyết nữ quyền do TS. Nguyễn Thị Thuý Hạnh, (Viện Văn học) trình bày; “Đô thị và vấn đề hôn nhân, bình đẳng giới: Tiếp cận hai tác phẩm “Người vợ của Alfian Sa’at và chúng ta cần suy nghĩ về chuyện này của Nguyễn Thị Thu Huệ (Việt Nam) như những hoán dụ dân tộc” do ThS. Đặng Lê Tuyết Trinh (Khoa KHXH&VHDL), trường Đại học Hùng Vương trình bày; "Ý thức dân tộc trong văn học Việt Nam 50 năm sau thống nhất" do TS. Đỗ Hải Ninh (Viện Văn học) trình bày; "Phương thức chính danh hóa" trong văn học Lý-Trần của tác giả Trần Đức Dũng (Đại học Sư phạm Hà Nội); Nam Phong tạp chí, và cách tạp chí này tiếp nhận E. Renan hay A. Fouillée do nhà nghiên cứu Lưu Ngọc An trình bày…

Những nội dung nêu trên đã góp phần nêu bật vai trò của văn học trong việc xây dựng một quốc gia ở khía cạnh ký ức, cảm xúc và biểu tượng trên cả hai chiều cạnh lý thuyết và ứng dụng. Các hướng tiếp cận đã cho thấy văn học có khả năng tham gia vào các vấn đề hiện đại hóa, phân chia giai cấp, xung đột chủng tộc, mâu thuẫn tôn giáo, các định kiến về giới và các phê bình về môi trường, sinh thái ở các nước Đông Nam Á trong quá trình xây dựng quốc gia hậu thuộc địa như là những khoảnh khắc làm nổi bật bức tranh về văn học Đông Nam Á vốn đa dạng và không ngừng được tạo nghĩa nhờ những cách tiếp cận khác nhau. Những nghiên cứu trường hợp có thể coi là những minh chứng được xác nhận hoặc có thể đối thoại lại với lý thuyết văn học và dân tộc mà các nhà lý luận và phê bình phương Tây đã khởi xướng từ những năm 80 của thế kỷ XX. Điều này khẳng định văn học không đứng ngoài lịch sử, văn học góp phần viết lại lịch sử bằng cảm xúc, bằng trái tim và tình yêu với con người, dân tộc, đất nước, quê hương./.