Vừa qua, Dự thảo Các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng (sau đây gọi tắt là Dự thảo) đã được ban hành. Đây là tài liệu sử dụng tại đại hội đảng bộ cấp xã, cấp tỉnh và tương đương; đồng thời cũng là văn bản để các Đảng bộ, Chi bộ đóng góp ý kiến phục vụ xây dựng các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Dự thảo bao gồm: Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Dự thảo Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam, Dự thảo Báo cáo đánh giá 5 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030, phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2026 - 2030, Dự thảo Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tổng kết công tác xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Dự thảo Các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng phản ánh khát vọng vươn mình của dân tộc trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh, phồn vinh, dân chủ, văn minh, hạnh phúc, phản ánh sự tự tin, vững bước trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Nội dung Dự thảo không chỉ là sự tổng kết lý luận, thực tiễn xây dựng, phát triển đất nước trong 5 năm qua (2020 - 2025); chỉ ra những thành tựu, hạn chế trên các lĩnh vực của đời sống xã hội; khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp phát triển đất nước;… mà còn đưa ra những định hướng quan trọng cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đặc biệt, Dự thảo đã đề cập đến rất nhiều vấn đề lý luận, thực tiễn mới của sự phát triển đất nước, như khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số, chính phủ số, phát triển kinh tế tư nhân - một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, về tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, v.v.. Không những thế, Dự thảo cũng rất quan tâm đến những vấn đề văn hóa, xã hội, phát triển con người. Dự thảo đã chỉ ra thực trạng một số vấn đề xã hội còn tồn tại và một số vấn nạn xã hội như: “sự phân hóa giàu - nghèo, bất bình đẳng xã hội có xu hướng gia tăng” [1]; “đạo đức xã hội còn biểu hiện xuống cấp” [2]; “tình trạng bạo lực trong xã hội, nhất là bạo lực học đường diễn biến phức tạp” [3].

Điều đó cho thấy, trong xu thế phát triển hiện nay, các vấn đề xã hội ngày càng nhận được sự quan tâm bên cạnh vấn đề phát triển kinh tế, tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội. Đặc biệt, con người phải được phát triển một cách toàn diện, chỉ số phát triển con người phải được nâng cao, chỉ số hạnh phúc cũng phải tăng hơn trước. Dự thảo nhấn mạnh: “phát triển toàn diện con người Việt Nam về đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thẩm mỹ, thể lực, kỹ năng sống, kỹ năng nghề nghiệp” [4]. Theo đó, phát triển con người toàn diện được xác định là mục tiêu cao nhất, kết quả cuối cùng của các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Phát triển con người không chỉ là nâng cao về đời sống vật chất, tuổi thọ, sức khỏe, mà còn phải nâng cao về sức khỏe tinh thần, nhân cách, đạo đức. Chính vì vậy, Dự thảo đã nêu ra một số giải pháp như: “xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh gắn với xây dựng, hoàn thiện phẩm chất, nhân cách con người Việt Nam” [5]; “chú trọng hơn giáo dục đạo đức, nhân cách, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi” [6]; “tăng cường quản lý phát triển xã hội, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội, tính bền vững trong các chính sách xã hội, nhất là an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, an ninh xã hội và con người” [7]; “xây dựng các chính sách xã hội và quản lý phát triển xã hội phù hợp, giải quyết hài hòa các quan hệ xã hội, kiểm soát phân tầng xã hội và xử lý kịp thời, hiệu quả các rủi ro, mâu thuẫn, xung đột xã hội, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội” [8]; “đồng thời hoàn thiện thể chế, tạo niềm tin, tâm lý xã hội tích cực để thúc đẩy phát triển” [9]; “thực hiện tốt công tác thông tin, tuyên truyền, tạo đồng thuận, niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng phát triển Việt Nam hùng cường” [10], v.v..

Có thể thấy, Dự thảo đã rất quan tâm đến những vấn đề xã hội, phát triển văn hóa, giáo dục, con người, đồng thời đưa ra nhiều quan điểm, giải pháp nhằm xây dựng xã hội hài hòa, ổn định, con người được phát triển toàn diện. Đây có thể được xem là một trong những điểm nhấn của Dự thảo Các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Tuy nhiên, bên cạnh việc chú trọng đến những vấn đề xã hội trong xây dựng và phát triển đất nước, cũng cần phải quan tâm đúng mức đến các vấn đề tâm lý xã hội, nhất là vấn đề sức khỏe tâm thần. Sức khỏe tâm thần là nền tảng đảm bảo cho sự khỏe mạnh và hoạt động hiệu quả của các cá nhân. Việc quan tâm và đầu tư cho lĩnh vực sức khỏe tâm thần không chỉ vì lợi ích cá nhân, mà còn vì sự phát triển bền vững của cả cộng đồng và quốc gia.

Như chúng ta đã biết, sự phát triển của xã hội hiện đại đang làm nảy sinh những vấn đề tâm lý xã hội tiêu cực, trong đó có vấn đề sức khỏe tâm thần của người dân. “Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc 10 rối loạn tâm thần thường gặp là 14,9% dân số, nghĩa là có khoảng 15 triệu người. Trầm cảm, lo âu chiếm tỷ lệ cao, tới 5 đến 6% dân số, còn lại là các rối loạn tâm thần khác như rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn tâm thần liên quan tới sử dụng rượu bia, ma túy và các chất gây nghiện khác... Ở trẻ em, các vấn đề sức khỏe tâm thần vào khoảng 12%, tương đương hơn 3 triệu trẻ em có nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần” [12].

Các nghiên cứu gần đây về sức khỏe tâm thần tại Việt Nam cho thấy tỷ lệ người dân mắc rối loạn tâm thần có xu hướng gia tăng với nhiều dạng bệnh, trong khi hệ thống hỗ trợ, tư vấn và chăm sóc sức khỏe tâm thần vẫn còn nhiều hạn chế về nhân lực, cơ sở vật chất và mức độ tiếp cận của người dân: “công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức: tuyến huyện hầu như không cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh nội trú về tâm thần; việc lồng ghép chăm sóc sức khỏe tâm thần trong chăm sóc sức khỏe chung, nhất là chăm sóc sức khỏe ban đầu còn nhiều hạn chế, hầu như chỉ cơ sở chuyên khoa tâm thần cung cấp dịch vụ, hầu hết các bệnh viện chuyên khoa như nhi, sản - nhi, lão khoa không có khoa tâm thần, nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe tâm thần còn thiếu và phân bổ không đồng đều trên các vùng trong cả nước...” [12]. Đây không chỉ là vấn đề thuộc lĩnh vực y tế, mà còn liên quan mật thiết đến việc hoạch định chính sách và mục tiêu phát triển bền vững quốc gia. Nếu không được quan tâm và can thiệp kịp thời, sức khỏe tâm thần có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc thực hiện mục tiêu phát triển con người toàn diện, làm suy giảm chỉ số phát triển con người (HDI) và chỉ số hạnh phúc quốc gia. Trong thời gian tới, sức khỏe tâm thần tiếp tục là lĩnh vực cần được chú trọng, đặc biệt trong bối cảnh chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố phức tạp như: sự phát triển nhanh của công nghệ, mạng xã hội, biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng toàn cầu, cùng với áp lực học tập, lao động, bất bình đẳng xã hội và phân hóa giàu nghèo. Nếu các vấn đề tâm lý xã hội nói chung và sức khỏe tâm thần nói riêng không được nhận diện đầy đủ và có giải pháp ứng phó phù hợp đối với những biểu hiện tiêu cực, chúng có thể trở thành yếu tố nguy cơ đối với sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội.

Trong bối cảnh xã hội hiện đại đầy biến động, việc quan tâm hơn nữa đến các vấn đề tâm lý - xã hội nói chung và sức khỏe tâm thần nói riêng ở Việt Nam là hết sức cần thiết. Áp lực từ học tập, công việc, cùng với những mặt trái của mạng xã hội khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm. Tuy nhiên, do tâm lý kỳ thị và thiếu hiểu biết của một bộ phận người dân, nên nhiều vấn đề sức khoẻ tâm thần vẫn chưa được nhận diện và hỗ trợ đúng mức. Trong khi đó, hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần ở nước ta còn nhiều hạn chế về nhân lực, cơ sở vật chất và chính sách. Nếu không được can thiệp sớm, các rối loạn tâm thần, rối nhiễu tâm lý không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cá nhân, mà còn tác động tiêu cực đến kết quả học tập, hiệu suất lao động và sự phát triển chung của xã hội. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức cộng đồng, đầu tư cho nguồn lực chuyên môn và tích hợp chăm sóc sức khỏe tâm thần vào các chương trình giáo dục, y tế và an sinh xã hội là hướng đi cấp thiết nhằm xây dựng một xã hội lành mạnh, ổn định và phát triển bền vững.

Chính vì vậy, cần quan tâm hơn nữa đối với các vấn đề tâm lý xã hội nói chung, vấn đề sức khỏe tâm thần nói riêng. Dự thảo Các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng đã đề cập đến phát triển con người cả về thể chất lẫn tinh thần; đồng thời cũng đề cập đến các vấn đề tâm lý xã hội, nhưng chưa nhấn mạnh đến vấn đề sức khỏe tâm thần. Theo chúng tôi, Dự thảo cần đề cập nhiều hơn nữa đến những vấn đề này, cũng như có những định hướng và giải pháp ứng phó trong giai đoạn tới.

Chú thích

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.16.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.16.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.153.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.35.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.35.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.112.
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.248.
8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.248.
9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.307.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.339.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025), Dự thảo các văn kiện trình đại hội XIV của Đảng, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.338.
12. https://nhandan.vn/khoang-15-so-dan-mac-roi-loan-tam-than-post776821.html