Tham dự Hội thảo về phía đại biểu khách mời có PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hải, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội; PGS.TS. Nguyễn Đức Dũng, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Về phía Viện Hàn lâm có TS. Phan Chí Hiếu, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Viện Hàn lâm; PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Bí thư Đảng ủy, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm; TS. Nguyễn Đình Chúc, Chánh Văn phòng; ThS. Nguyễn Mạnh Quân, Trưởng ban, Ban Tài chính và Quản lý Khoa học; ThS. Nguyễn Thanh Hà, Trưởng ban Ban Hợp tác Quốc tế; ThS. Ngô Tiến Phát, Phó Trưởng ban Phụ trách Ban Tổ chức – Cán bộ; các đồng chí Lãnh đạo các đơn vị thuộc, trực thuộc Viện Hàn lâm cùng các nhà khoa học được khen thưởng có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu khoa học năm 2024 và các học giả, tác giả tham luận.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, thay mặt Đảng ủy, Lãnh đạo Viện Hàn lâm, TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam gửi lời chào mừng nồng nhiệt tới sự hiện diện đông đảo của các nhà khoa học, học giả, chuyên gia và đại biểu khách mời. Nhân dịp kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18/5), Chủ tịch Phan Chí Hiếu cũng trân trọng gửi lời chúc tốt đẹp nhất tới toàn thể đại biểu, đặc biệt là các nhà nghiên cứu đã và đang đóng góp cho sự nghiệp khoa học nước nhà.

Chủ tịch Phan Chí Hiếu cho biết, Viện Hàn lâm tổ chức Lễ hưởng ứng ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5 để ghi nhận, vinh danh các nhà khoa học của Viện Hàn lâm đã có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu khoa học và Hội thảo khoa học với chủ đề “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI): Cơ hội và thách thức đối với nghiên cứu khoa học xã hội ở Việt Nam hiện nay”. Trước đó, trong khuôn khổ Đề án "Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn phục vụ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Viện Hàn lâm đã tổ chức thành công Hội thảo “Vai trò của khoa học xã hội và nhân văn; các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước trong phát triển khoa học xã hội và nhân văn". Qua đó mong muốn Hội thảo sẽ được tổ chức thường niên nhân ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam theo những chủ đề khác nhau và từng bước trở thành diễn đàn chung của giới nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV) của cả nước.

Chủ tịch Phan Chí Hiếu cho biết, AI đang trở thành một trong những đột phá công nghệ chủ đạo của thời đại; tác động mạnh mẽ tới mọi mặt, mọi lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội. Đối với KHXH&NV, trí tuệ nhân tạo đang mở ra những định hướng nghiên cứu mới, cung cấp phương pháp nghiên cứu và công cụ nghiên cứu mới. Từ phân tích dữ liệu xã hội ở quy mô lớn, trích xuất và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, cho đến mô hình hóa hành vi và dự báo xu hướng xã hội, trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi căn bản cách thức, phương thức tiếp cận, lý giải và phản ánh các hiện tượng xã hội. Những ứng dụng đã ngày càng trở nên quen thuộc trong đời sống như trợ lý ảo, hệ thống gợi ý thông minh từ AI có thể trở thành những công cụ hỗ trợ hữu hiệu đối với các nhà khoa học trong quá trình nghiên cứu.

Mặc dù vậy, Chủ tịch Phan Chí Hiếu cũng cho rằng, bên cạnh những tiềm năng to lớn, việc ứng dụng AI cũng đặt ra nhiều thách thức. Đối với nghiên cứu KHXH&NV, AI cũng đặt ra không ít thách thức như khả năng tiếp cận công nghệ mới, kỹ năng phân tích, lập trình, khai thác ứng dụng đối với các nhà nghiên cứu; vấn đề khai thác, sử dụng dự liệu lớn…

Bởi vậy thông qua Hội thảo này, Chủ tịch Viện Hàn lâm mong muốn các nhà khoa học tập trung phân tích làm rõ những thời cơ và thách thức; rào cản và tiềm năng trong ứng dụng AI đối với nghiên cứu KHXH&NV; thảo luận các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng và định hướng ứng dụng AI trong nghiên cứu liên ngành và chuyên ngành khoa học xã hội nhân văn.

Trong bài phát biểu đề dẫn Hội thảo, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm cho biết thêm, nhiều quốc gia châu Á đã có những bước tiến mạnh mẽ trong phát triển và ứng dụng AI. Nhật Bản là ví dụ điển hình với lịch sử phát triển AI qua nhiều giai đoạn, từ những năm 1960-1970 với việc phát triển robot tích hợp trí tuệ nhân tạo như WABOT-1, đến thời kỳ bùng nổ thập niên 1980 với "Dự án Máy tính Thế hệ thứ 5", và hiện nay đã bước vào thời kỳ phát triển AI lần thứ ba với sự ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực như sản xuất, y tế, giao thông, giáo dục và chăm sóc người cao tuổi. Còn tại Việt Nam hiện đang bắt đầu phát triển một hệ sinh thái số năng động, có nhiều tiềm năng với nguồn nhân lực trẻ am hiểu công nghệ. Với hơn 78 triệu người dùng Internet, đây là nền tảng quan trọng cho việc phát triển và ứng dụng AI. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế về chất lượng hạ tầng dữ liệu và khung pháp lý về AI còn thiếu cụ thể.

Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm hy vọng, tại Hội thảo này, các đại biểu sẽ cùng nhau thảo luận và tìm ra những giải pháp tối ưu nhằm thúc đẩy ứng dụng AI trong nghiên cứu KHXH&NV ở Việt Nam, qua đó, đóng góp những ý tưởng và đề xuất giải pháp phù hợp, góp phần xây dựng chiến lược phát triển và ứng dụng AI trong nghiên cứu KHXH& NV Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW, đồng thời mở ra hướng đi mới cho nghiên cứu liên ngành trong kỷ nguyên số.

Trong tổng số 25 bài tham luận nhận được, Ban Tổ chức Hội thảo lựa chọn 03 báo cáo tham luận trình bày tại Hội thảo do các diễn giả: PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hải, Viện Trần Nhân Tông, Đại học Quốc gia Hà Nội; TS. Phạm Thị Thúy Nga, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nhà nước và Pháp luật, VASS và TS. Hà Văn Cẩn, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khảo cổ học, VASS trình bày, nội dung các báo cáo tập trung vào các vấn đề: (1) Sự phát triển của AI trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn: cơ hội, thách thức và định hướng cho Việt Nam; (2) Nhận diện thách thức và kiến nghị xây dựng hành lang pháp lý đối với hoạt động ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn ở Việt Nam; (3) Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI): cơ hội và thách thức đối với nghiên cứu khảo cổ học.

Đánh giá tác động hai mặt của AI đối với hoạt động nghiên cứu, đào tạo và ứng dụng trong nghiên cứu KHXH&NV tại Việt Nam, PGS.TS. Nguyễn Hoàng Hải nhấn mạnh rằng AI ngày càng thể hiện vai trò hữu ích trong nhiều khâu của quá trình nghiên cứu, từ hỗ trợ tổng quan tài liệu, xây dựng kế hoạch, tổ chức triển khai nghiên cứu cho đến viết, chỉnh sửa và dịch văn bản khoa học, cũng như thúc đẩy các nghiên cứu liên ngành. Đặc biệt, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ nghiên cứu, mà còn trở thành một đối tượng nghiên cứu quan trọng của KHXH&NV với các chủ đề như đạo đức AI, tác động xã hội, chính sách và quản trị AI,…

Bên cạnh những tiềm năng to lớn, việc ứng dụng AI trong nghiên cứu KHXH&NV cũng đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi phải hết sức cẩn trọng trong việc sử dụng công nghệ AI đối với nghiên cứu khoa học và nhận thức sâu sắc về những thách thức và giới hạn của công nghệ này. Bởi vậy để KHXH&NV Việt Nam có thể chủ động thích ứng và đóng góp hiệu quả vào sự phát triển AI một cách có trách nhiệm, cần có những giải pháp đồng bộ từ nhiều phía. Đây không chỉ là một thách thức mà còn là một sứ mệnh lịch sử của KHXH&NV Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Cùng với quan điểm trên, theo TS. Phạm Thị Thúy Nga có 05 nhóm rủi ro chính liên quan đến việc ứng dụng AI trong nghiên cứu KHXH&NV, bao gồm: (1) vi phạm quyền riêng tư cá nhân trong khảo sát và phỏng vấn; (2) mơ hồ trong xác định quyền tác giả khi sử dụng AI sinh nội dung; (3) sai lệch do dữ liệu huấn luyện thiếu đại diện; (4) nguy cơ mất tính minh bạch trong diễn giải; và (5) xói mòn chuẩn mực đạo đức học thuật do lạm dụng công cụ công nghệ. Do đó, TS. Phạm Thị Thúy Nga nhấn mạnh, cần sớm thiết lập một hành lang pháp lý mềm, linh hoạt, kết hợp giữa quy định pháp lý và đạo đức nghiên cứu nhằm kiểm soát hiệu quả các tác động của AI.

Việc hoàn thiện khung pháp lý cho AI không còn là chuyện riêng của giới học thuật, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cả ở cấp quốc tế lẫn trong nước. Đặc biệt tại Việt Nam, điều này càng quan trọng để bảo đảm công nghệ phát triển trong khuôn khổ pháp quyền, tôn trọng các giá trị nhân văn và hướng đến phục vụ lợi ích cộng đồng. Giải pháp này không chỉ giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu, mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi của cá nhân và cộng đồng trong một nền khoa học hiện đại, số hóa và phát triển bền vững…

Qua các báo cáo tham luận và ý kiến trao đổi tại Hội thảo cho thấy một cách toàn diện và sâu sắc các vấn đề lý luận và thực tiễn về ứng dụng AI trong nghiên cứu KHXH&NV ở Việt Nam hiện nay. Các nhà khoa học đã trình bày những kết quả nghiên cứu mới, chia sẻ những kinh nghiệm quý báu, đề xuất những giải pháp thiết thực, và đưa ra những khuyến nghị chính sách quan trọng. Qua các tham luận và thảo luận, hội thảo đã đề cập tới nhiều chủ đề cốt lõi và cấp thiết: từ tổng quan về AI và các xu hướng hiện đại trong nghiên cứu KHXH&NV, đến thực trạng và tiềm năng ứng dụng AI tại Việt Nam; từ các vấn đề đạo đức và khung chính sách, đến các thách thức về dữ liệu, phương pháp và nguồn nhân lực; từ khả năng ứng dụng trong các lĩnh vực cụ thể đến các hướng nghiên cứu liên ngành như phân tích văn hóa, phân tích con người trên nền tảng AI; đặc biệt là mối quan hệ biện chứng giữa phương pháp, dữ liệu và công cụ nghiên cứu trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng.

Trên cơ sở tổng hợp các ý kiến, phát biểu tổng kết và bế mạc Hội thảo, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm nhấn mạnh, Hội thảo là hoạt động ý nghĩa, được tổ chức nhân dịp kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/05, trong bối cảnh toàn ngành KHXH&NV đang chủ động triển khai thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị, nhấn mạnh mục tiêu đưa khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trở thành đột phá chiến lược cho phát triển đất nước. Những ý tưởng, kinh nghiệm thực tiễn và giải pháp được chia sẻ tại hội thảo không chỉ làm rõ tiềm năng to lớn của AI trong việc nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học xã hội, mà còn chỉ ra những thách thức cần vượt qua, từ đảm bảo tính minh bạch, công bằng của thuật toán, đến việc xây dựng nguồn dữ liệu chất lượng cao và phát triển đội ngũ nhân lực có năng lực. Bên cạnh đó, hội thảo đã nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác liên ngành và kết nối quốc tế để đưa Việt Nam tiến xa hơn trong lĩnh vực này.

Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm khẳng định, những kết quả đạt được hôm nay sẽ là nền tảng để định hướng các nghiên cứu tương lai, thúc đẩy sự đổi mới và nâng cao hiệu quả nghiên cứu khoa học xã hội tại Việt Nam, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Trên cơ sở đó, Ban Tổ chức sẽ tổng hợp các ý kiến đóng góp để xây dựng báo cáo chi tiết, làm cơ sở cho các đề xuất chính sách và chương trình nghiên cứu sắp tới./.

Một số hình ảnh trong khuôn khổ Hội thảo:

Một số cơ quan báo chí cùng đưa tin về Hội thảo:
1. AI đang mở ra những định hướng nghiên cứu mới đối với khoa học xã hội và nhân văn
https://ictvietnam.vn/ai-dang-mo-ra-nhung-dinh-huong-nghien-cuu-moi-doi-voi-khoa-hoc-xa-hoi-va-nhan-van-69745.html?gidzl=0NJpJy24CIq5Q_fCmPqqAWHj_atQdZPuJpxy5jpCP2DAEQmGti4rT1jZ-ngEa6D-HsMWJJNmmVfMmuG-B0
2. Ứng dụng AI trong nghiên cứu xã hội: Không thể thay thế vai trò trung tâm của con người
https://chinhsachcuocsong.vnanet.vn/ung-dung-ai-trong-nghien-cuu-xa-hoi-khong-the-thay-the-vai-tro-trung-tam-cua-con-nguoi/61127.html
3.Khai thác hiệu quả AI trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn
https://baophapluat.vn/khai-thac-hieu-qua-ai-trong-nghien-cuu-khoa-hoc-xa-hoi-va-nhan-van-post548669.html
4.Định hình tương lai AI: Không chỉ thông minh về công nghệ mà còn giàu tính nhân văn
https://baochinhphu.vn/dinh-hinh-tuong-lai-ai-khong-chi-thong-minh-ve-cong-nghe-ma-con-giau-tinh-nhan-van-102250516121206537.htm?gidzl=lc8lEyhPdaowVIOuoy2RIxjwAphGmf0Qy2afOTQGma7rBdbdr9sJ5gHqBcs4pCKS-79rEZL5Yeb3oTcHJG
79rEZL5Yeb3oTcHJG
5.AI đang mở ra những định hướng nghiên cứu mới đối với khoa học xã hội và nhân văn
https://ictvietnam.vn/ai-dang-mo-ra-nhung-dinh-huong-nghien-cuu-moi-doi-voi-khoa-hoc-xa-hoi-va-nhan-van-69745.html?gidzl=0NJpJy24CIq5Q_fCmPqqAWHj_atQdZPuJpxy5jpCP2DAEQmGti4rT1jZ-ngEa6D-HsMWJJNmmVfMmuG-B0

Ảnh: Phạm Vĩnh Hà