TS. NGUYỄN GIÁO

Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

1. Quan điểm của Đảng về văn hóa từ sau Đổi mới đến nay

Chúng ta đều biết Đại hội VI diễn ra năm 1986 đã nêu lên phương hướng, mục tiêu chủ yếu cho giai đoạn 1986 - 1990, trong đó “thể hiện các quan điểm của Đảng về chuyển hướng cơ cấu kinh tế và điều chỉnh lớn cơ cấu đầu tư, về cải tạo xã hội chủ nghĩa và đổi mới cơ chế quản lý phù hợp với đặc điểm nước ta trong chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”[1]. Đại hội VII tiếp tục chủ trương đổi mới các lĩnh vực của đời sống xã hội và khẳng định quyết tâm thúc đẩy hơn nữa việc này nhằm đưa đất nước đi vào thế ổn định và phát triển. Hai kỳ Đại hội trên ưu tiên tập trung vào xác định đường lối phát triển kinh tế và ổn định xã hội sau một thời gian khủng hoảng và sau những biến động phức tạp của tình hình chính trị quốc tế, còn văn hóa mặc dù được quan tâm nhưng chưa được xem là vấn đề trọng tâm.

          Bước ngoặt liên quan đến văn hóa diễn ra khi Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII (tháng 7/1998) ra Nghị quyết chuyên đề về “Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. Sự kiện vừa nêu cho thấy chuyển biến hết sức mạnh mẽ trong nhận thức của Đảng về tầm quan trọng của văn hóa bên cạnh phát triển kinh tế. Nghị quyết khẳng định: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Mọi hoạt động văn hóa, văn nghệ phải nhằm xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người Việt Nam về tư tưởng, đạo đức, tâm hồn, tình cảm, lối sống, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh cho sự phát triển xã hội”[2]. Ý nghĩa của bước ngoặt này thậm chí chúng ta còn chưa đánh giá được hết, khi một chính đảng vô sản khẳng định ở mức độ chưa từng có vai trò lớn lao của văn hóa - cái thuộc thượng tầng kiến trúc - đối với sự phát triển xã hội.

Đại hội IX tiếp tục khẳng định “Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Mọi hoạt động văn hoá nhằm xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo, có ý thức cộng đồng, lòng nhân ái, khoan dung, tôn trọng nghĩa tình, lối sống có văn hoá, quan hệ hài hoà trong gia đình, cộng đồng và xã hội”[3]. Bước phát triển trong quan điểm của Đảng về văn hóa thời kỳ này là nhấn mạnh mục tiêu hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa. Theo đó, Đại hội IX đã xác định nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện. Để đạt được mục tiêu đề ra, các chương trình hành động cũng phải được triển khai đồng bộ: “Mở rộng và nâng cao hiệu quả cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Xây dựng nếp sống văn minh và gia đình văn hóa”, phong trào “Người tốt, việc tốt”, làm cho văn hóa thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người…”[4].

Đến Đại hội X, với quan điểm văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, những yêu cầu: “Tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và đồng bộ hơn với phát triển kinh tế - xã hội, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội” và “Xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bẳn sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hóa con người Việt Nam”[5] được khẳng định lại, tiếp nối quan điểm về văn hóa từ kỳ Đại hội trước. Đại hội lần này cũng đề ra yêu cầu đa dạng hóa các hình thức hoạt động của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, xây dựng và nâng cấp đồng bộ hệ thống thiết chế văn hóa, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống nhà văn hóa, bảo tàng, nhà truyền thống…

Đại hội XI khẳng định phương hướng “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hóa gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển…” và coi “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, đất nước và quyền làm chủ của nhân dân…”[6]. Cùng với đó, Đại hội cũng đề ra mục tiêu cho giai đoạn tiếp theo là “Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc, con người phát triển toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo, ý thức công dân, tuân thủ pháp luật”[7]. Đặc biệt, với việc Nghị quyết Hội nghị TW 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước đã khẳng định mục tiêu “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”[8], văn hóa một lần nữa lại trở thành vấn đề thời sự kể từ sau Nghị quyết TW 5 khóa VIII.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục khẳng định đường lối: “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, con người Việt Nam phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa”[9] và “Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh””[10]. Việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng con người có bước chuyển biến quan trọng: gắn nhiệm vụ xây dựng văn hóa, con người với nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước; gắn xây dựng môi trường văn hóa với xây dựng con người; bước đầu hình thành những giá trị mới về con người với các phẩm chất về trách nhiệm xã hội, ý thức công dân, dân chủ, chủ động, sáng tạo, khát vọng vươn lên. Mục tiêu được đề ra trong Đại hội XII là: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh””[11]. Trong đó, “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện” phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển.

Tóm lại, thời gian đầu sau Đổi mới, Đảng Cộng sản Việt Nam đặt trọng tâm chú ý vào việc phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa và việc cải tạo, xây dựng, phát triển nền văn hóa dân tộc cũng chủ yếu là để phục vụ mục tiêu đó; tuy nhiên, quan điểm của Đảng về văn hóa sau này đã có những vận động rất quan trọng. Dấu mốc trong sự phát triển nhận thức của Đảng, như đã nói, được thể hiện cụ thể qua việc ra đời Nghị quyết TW 5 khóa VIII và Nghị quyết TW 9 khóa XI. Văn hóa dần được coi là lĩnh vực then chốt bên cạnh kinh tế, trong đó con người được nhìn nhận là trung tâm trong chiến lược phát triển bền vững. Việc nhấn mạnh đến con người trong nhận thức này của Đảng phù hợp với quan điểm tiến bộ về văn hóa trên thế giới hiện nay.

2. Kết quả từ thực tiễn

Sau khi Nghị quyết TW 5 khóa VIII với sự nhấn mạnh đến yêu cầu xây dựng nền văn hóa, xây dựng con người Việt Nam ra đời và yêu cầu này tiếp tục được khẳng định ở những kỳ Đại hội tiếp theo, các chương trình hành động tương ứng cũng đã được triển khai nhằm đạt được mục tiêu đặt ra như phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Xây dựng nếp sống văn minh và gia đình văn hóa”, “Người tốt, việc tốt”... Trong đó, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” là quan trọng nhất. Phong trào này được Trung ương khởi xướng và phát động từ năm 2000 với mục đích tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh, giúp người dân nâng cao chất lượng cuộc sống. Nó bao gồm 05 nội dung (đoàn kết giúp nhau xóa đói, giảm nghèo; thực hiện nếp sống văn minh, kỷ cương pháp luật; xây dựng môi trường văn hóa; xây dựng và tổ chức hoạt động các thiết chế văn hóa thể thao; xây dựng tư tưởng chính trị lành mạnh) và 07 phong trào cụ thể (Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư; Xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa, cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hóa; Rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại; Lao động, học tập sáng tạo và xây dựng người tốt việc tốt). Cùng với việc phát động phong trào là việc thành lập Ban chỉ đạo xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương để triển khai thực hiện.

Mặc dù phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã góp phần ổn định an ninh chính trị, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, tiến bộ và giúp người dân nâng cao chất lượng cuộc sống, thực tế cho thấy kết quả thực hiện phong trào vẫn còn những hạn chế. Không ngẫu nhiên mà tại Đại hội X, Ban chấp hành TW khóa IX thừa nhận: “Việc xây dựng nếp sống văn hóa chưa được coi trọng đúng mức. Tình trạng suy thoái, xuống cấp về đạo đức, lối sống, sự gia tăng tệ nạn xã hội và tội phạm đáng lo ngại, nhất là trong lớp trẻ. Quản lý nhà nước về văn hóa còn nhiều sơ hở, yếu kém. Đấu tranh ngăn ngừa văn hóa phẩm độc hại chưa được chú ý đầy đủ, còn nhiều khuyết điểm, bất cập”[12]. Trong thực tiễn hoạt động, phong trào này bị đánh giá là chưa đồng đều, thiên về bề nổi, hiệu quả thấp và bên cạnh đó, hoạt động của Ban chỉ đạo ở một số địa phương còn nặng tính hành chính…[13]. Cùng với bệnh thành tích, một hạn chế đáng chú ý của phong trào là đã triển khai chương trình một cách duy ý chí, không căn cứ vào thực tiễn nên hiệu quả không đáng kể hoặc thậm chí nhiều khi còn không đi được vào đời sống. Việc xây dựng nhà rông văn hóa ở khu vực Tây Nguyên là một ví dụ. Các nhà rông văn hóa này chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân về một ngôi nhà chung của cộng đồng khi nó khác biệt quá nhiều so với nhà rông truyền thống cả về hình thức, chức năng, và tính thiêng. Về hình thức, nhà rông văn hóa hầu như được “bê tông hóa” và “tôn hóa” thay vì được xây dựng bằng những vật liệu thiên nhiên quen thuộc. Về chức năng, chúng không còn gắn bó chặt chẽ với các sinh hoạt tập thể tự thân của cộng đồng mà nhìn chung chỉ còn là nơi tập hợp người dân để phục vụ cho mục đích tuyên truyền chính trị của chính quyền. Về tính thiêng, chúng không chứa đựng yếu tố nào liên quan đến tín ngưỡng của người dân. Cũng vì vậy mà không ít nhà rông văn hóa bị bỏ hoang, hư hỏng[14]. Từ trường hợp trên, có thể thấy cách thức triển khai phong trào còn có những điểm chưa phù hợp với thực tiễn, chưa đáp ứng được mục tiêu đặt ra. 

Giai đoạn sau đó, tuy Báo cáo chính trị của BCHTW Đảng khóa X tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI nhận định: “Hoạt động văn hóa, văn nghệ, thông tin, thể dục, thể thao ngày càng mở rộng, từng bước đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của nhân dân. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” từng bước đi vào chiều sâu”[15], nó cũng nhấn mạnh: “Văn hóa phát triển chưa tương xứng với tăng trưởng kinh tế. Quản lý văn hóa, văn nghệ, báo chí, xuất bản còn thiếu chặt chẽ. Môi trường văn hóa bị xâm hại, lai căng, thiếu lành mạnh, trái với thuần phong mỹ tục, các tệ nạn xã hội, tội phạm và sự xâm nhập của các sản phẩm và dịch vụ độc hại làm suy đồi đạo đức, nhất là trong thanh, thiếu niên, rất đáng lo ngại”[16]. Báo cáo đồng thời cũng đề ra phương hướng củng cố và tiếp tục xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong phú và đa dạng, trong đó xác định “Đưa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả; xây dựng nếp sống văn hóa trong các gia đình, khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, làm cho các giá trị văn hóa thấm sâu vào mọi mặt đời sống…”[17].

Đến Đại hội XII, Báo cáo chính trị của Ban chấp hành TW khóa XI tại Đại hội đánh giá: “... bước đầu hình thành những giá trị mới về con người với các phẩm chất về trách nhiệm xã hội, ý thức công dân, dân chủ, chủ động, sáng tạo, khát vọng vươn lên. Hệ thống thể chế và thiết chế văn hóa từng bước được tăng cường… Đời sống văn hóa của nhân dân được cải thiện. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã khơi dậy được nhiều giá trị nhân văn trong cộng đồng. Việc xây dựng môi trường văn hóa đã được chú trọng hơn”[18]. Tuy nhiên, Báo cáo cũng nhận định: “so với những thành quả trên lĩnh vực chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, thành quả trong lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng; chưa đủ tầm mức để tác động có hiệu quả xây dựng con người và môi trường văn hóa lành mạnh. Đạo đức, lối sống có mặt xuống cấp đáng lo ngại. Đời sống văn hóa tinh thần ở nhiều nơi còn nghèo nàn, đơn điệu; khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa miền núi, vùng sâu, vùng xa với đô thị và trong các tầng lớp nhân dân chậm được rút ngắn. Môi trường văn hóa còn tồn tại những biểu hiện thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục; tệ nạn xã hội và một số loại tội phạm có chiều hướng gia tăng…”[19].

Liên tiếp các kỳ Đại hội gần đây là Đại hội XI và XII, văn kiện của Đảng đều đánh giá rằng văn hóa phát triển chưa tương xứng với các lĩnh vực khác. Một trong những nguyên nhân quan trọng nhất, theo chúng tôi, là quan điểm tiếp cận trong xây dựng chính sách và triển khai hành động còn nhiều bất cập. Như ta biết, văn hóa luôn đa dạng và vận động không ngừng. Mỗi một vùng miền lại có một văn hóa riêng và nó luôn biến đổi theo nhu cầu của con người - chủ nhân của văn hóa. Thế nhưng, các chính sách và việc triển khai chính sách liên quan đến văn hóa của Nhà nước còn cứng nhắc, chưa phù hợp. Cụ thể, việc xây dựng một nền văn hóa theo mô hình chung, không căn cứ vào tính đa dạng và tính thường biến của đối tượng sẽ dẫn đến sự nhất thể hóa, bất biến hóa văn hóa một cách khiên cưỡng. Với lĩnh vực đang bàn, các chính sách đưa ra cần phải phù hợp với nguyên tắc tôn trọng đặc trưng của từng vùng miền cụ thể và tôn trọng quyền tự chủ của người dân. Nói cách khác, các chính sách này nên được xây dựng trên tinh thần “tạo điều kiện” chứ không phải “làm thay” như trước. Tức là, việc xây dựng nền văn hóa phải được trao cho bản thân người dân còn Nhà nước chỉ đóng vai trò hỗ trợ. Sở dĩ phải làm như vậy là bởi xét đến cùng thì văn hóa là của nhân dân, do nhân dân sáng tạo nên.

Theo quan điểm của Hồ Chí Minh, nền văn hóa mới cần hội tụ các tính chất dân tộc, khoa học và đại chúng[20]. Trong đó, nền văn hóa mang tính đại chúng được hiểu là nền văn hóa do đại chúng nhân dân xây dựng. Ở góc độ này, việc xây dựng con người là nhiệm vụ quan trọng nhất. Thế nhưng, nhìn cụ thể hơn vào mục tiêu xây dựng con người Việt Nam, vốn đã được xác định là nhiệm vụ hàng đầu trong các nhiệm vụ về văn hóa, có thể thấy những vấn đề đáng báo động. Chúng ta đều biết rằng, Hội nghị TW 5 khóa VIII lần đầu đặt ra việc xây dựng con người Việt Nam đi liền với xây dựng nền văn hóa dân tộc và các kỳ Đại hội tiếp theo dần xác định cụ thể hơn điều này. Ví dụ, Hội nghị TW 9 khóa 11 là bước phát triển hơn trong quan điểm khi khẳng định việc xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển và đồng thời cũng là nhiệm vụ hàng đầu trong các mục tiêu, nhiệm vụ về văn hóa. Thế nhưng, kết quả thực hiện lại không như kỳ vọng. Báo cáo chính trị tại Đại hội XII nêu rõ: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí chưa bị đẩy lùi. Tội phạm và tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp; đạo đức xã hội có mặt xuống cấp nghiêm trọng”[21].

Những hạn chế trong thực hiện mục tiêu xây dựng nền văn hóa, xây dựng con người Việt Nam là vấn đề thời sự trước thềm Đại hội XIII. Một trong những nguyên nhân chủ yếu của các hạn chế trong xây dựng nền văn hóa là chính sách và việc triển khai thực hiện của hệ thống các cơ quan quản lý trong hệ thống quản lý nhà nước chưa phù hợp với thực tiễn cuộc sống và tính chất của văn hóa, chưa tương ứng với quyết tâm chính trị của Đảng. Báo cáo chính trị tại Đại hội XII xác định nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém “chủ yếu là do nhiều cấp uỷ, chính quyền nhận thức chưa đúng tầm quan trọng và chưa quan tâm đầy đủ lĩnh vực này; lãnh đạo, chỉ đạo chưa thật quyết liệt. Việc cụ thể hóa, thể chế hóa nghị quyết của Đảng còn chậm, thiếu đồng bộ. Công tác quản lý nhà nước về văn hóa chậm được đổi mới, có lúc, có nơi bị xem nhẹ, thậm chí buông lỏng. Đầu tư cho lĩnh vực văn hóa chưa tương xứng và còn dàn trải”[22]. Đối với việc xây dựng con người Việt Nam, nhiều ý kiến thống nhất rằng nguyên nhân quan trọng là do hệ thống giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu. “Xét cho đến cùng, những sai lầm, khuyết điểm, hạn chế của con người Việt Nam nói chung đều là do những sai lầm, khuyết điểm, hạn chế của công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực này mà ra”[23]. Con người là kết quả quá trình xã hội hóa thông qua giáo dục từ gia đình, nhà trường và xã hội, mà như ta biết, những gì được học trong quá trình đó sẽ là nền tảng để tạo nên con người văn hóa. Và, với tư cách là chủ thể sáng tạo văn hóa, mỗi cá nhân trong cộng đồng sẽ góp phần tạo nên văn hóa của cộng đồng. Có thể nói, nền văn hóa dân tộc được hình thành và phát triển như thế nào là do mỗi con người với tư cách là con người văn hóa được hình thành thông qua giáo dục quyết định. Vấn đề là ở chỗ, sự giáo dục nhân cách con người hiện đang bị coi nhẹ trong xã hội và ngay cả hệ thống giáo dục cũng có hạn chế như Báo cáo chính trị của Ban chấp hành TW tại Đại hội XII đã chỉ ra: “... giáo dục và đào tạo chưa thực sự trở thành quốc sách hàng đầu, thành động lực phát triển. Chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu cầu”[24].

Kết luận

Như đã nói, văn hóa luôn mang tính đa dạng và biến đổi. Thế nhưng, cho đến nay các chính sách về văn hóa của Nhà nước ta lại chưa quan tâm đúng mức đến sự đa dạng văn hóa ở một đất nước vốn có nhiều dân tộc và nhiều vùng địa lý mang những đặc điểm khác biệt. Bên cạnh đó, việc triển khai các hoạt động liên quan đến chính sách cũng chưa phù hợp khi nhà nước, chứ không phải người dân, lại được coi là chủ thể hoạt động và như vậy là chưa đúng với tinh thần xây dựng nền văn hóa đại chúng - nền văn hóa thuộc về nhân dân với những biến đổi tự thân không ngừng.

Thực tiễn xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam đặt ra nhiều thách thức trong giai đoạn mới. Tuy nhiên, triển vọng cũng không hề nhỏ khi mà Đảng Cộng sản Việt Nam luôn khẳng định quan điểm coi văn hóa là mục tiêu và động lực phát triển, coi con người là trung tâm trong chiến lược phát triển. Chủ trương của Đảng về văn hóa trong các kỳ Đại hội sẽ là nền tảng vững chắc để tạo ra những chuyển biến tích cực. Vấn đề còn lại là quyết tâm chính trị của toàn bộ hệ thống quản lý nhà nước có liên quan.

Nguồn: Chi bộ Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam